اهمیت عزت نفس و دلایل ضرورت داشتن عزت نفس در زندگی

در این مقاله، درباره اهمیت عزت نفس و نحوه پرورش آن می‌گوییم و مسائلی از قبیل تأثیرات منفی کمبود عزت نفس، تفاوت بین دست‌کم‌گرفتن خودمان و کمبود عزت نفس واقعی، عوامل زمینه‌ساز کمبود عزت نفس و نکاتی برای تقویت عزت نفس و نگرش‌‌ مثبت به خود را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

عزت نفس چیست؟

برای اینکه عزت نفس داشته باشیم، اول باید درک کنیم که عزت نفس واقعا چیست و اهمیت عزت نفس را درک کنیم، عزت نفس تحسین و احترام به خود است.

عزت نفس فقط این نیست که خودمان را دوست داشته باشیم، بلکه عموما دادن عشق، ارزش، احترام و بزرگی به خودمان نیز هست.

عزت نفس مثبت معنای  دیگری نیز دارد: باور به توانایی‌ها (یادگیری، موفقیت، داشتن سهم در کار دنیا) و اختیار خودمان برای انجام کارها به‌تنهایی. این یعنی فکر می‌کنید که ایده‌ها، احساسات و نظراتتان ارزشمندند.

به بیان دیگر، عزت نفس احساسی است که به خودتان (درونی و بیرونی) دارید که شامل طرز فکر شما درباره خودتان و نحوه حفظ ارتباطتان با دیگران است.

همچنین عزت نفس به احساس شما درباره نظر دیگران، برخورد دیگران و ارزشی که برای شما قائل‌اند نیز مربوط است. به همین دلیل افرادی که موقعیت‌های توأم با بدرفتاری یا تروما را از سر گذرانده‌اند (به‌خصوص در کودکی)، احتمالا در حال حاضر و در آینده عزت نفس کمتری دارند.

عزت نفس کاملا به یک تفکر یا مجموعه‌ای از تفکرات وابسته نیست، بلکه از نظر شما درباره هر چیزی که شما را در نقش شخص تعریف می‌کند تشکیل شده است از جمله شخصیت، موفقیت‌ها، استعدادها، قابلیت‌ها، سابقه، تجربه‌ها، روابط، بدنتان و حتی برداشتی که از نظر دیگران درباره خودتان دارید.

داشتن عزت نفس بالا به چه معناست؟

اهمیت عزت نفس بالا به این معناست که عموما نظر مثبتی درباره خودتان داشته باشید. این بدان معنا نیست که هرچیزی درباره خودتان را دوست داشته باشید یا فکر کنید بی‌عیب هستید.

حتی کسانی که عزت نفس بالایی دارند هم معمولا از خودشان انتقاد می‌کنند، از بعضی بخش‌های وجودشان راضی نیستند یا موجب افتخارشان نیست.

بااین‌حال اگر عزت نفس بالایی دارید، افکار مثبت درباره خودتان از افکار منفی بیشترند و افکار منفی باعث نمی‌شوند ارزش شخصی‌تان را دست‌کم بگیرید. همچنین ممکن است عزت نفس بالا بسته به شرایط نوسان داشته باشد.

در اصل عزت نفس بالا چهارچوبی ذهنی است که به شما امکان می‌دهد نقاط قوت‌تان را ستایش کنید، ضعف‌هایتان را به چالش بکشید و احساس خوبی به خود و زندگی‌تان داشته باشید.

به شما کمک می‌کند فرازونشیب‌های روزانه را  درک و پیش‌بینی کنید چون در عمق وجودتان برای خودتان ارزش قائلید، به خودتان اعتماد دارید و احترام می‌گذارید. عزت نفس بالا کمکتان می‌کند که مثلا به‌جای اینکه بگویید «زندگی بدی دارم»، بگویید «روز بدی داشتم».

با عزت نفس بالا درک می‌کنید که همه‌چیز به شما مربوط نیست و این سبب می‌شود همه‌چیز را به خودتان نگیرید و کاملا واکنشی نباشید. احترام‌‌ به ‌خود کمکتان می‌کند فراتر از خودتان را ببینید و به جایگاهتان در این دنیا اطمینان داشته باشید.

جالب است که داشتن عزت نفس بالا همیشه با شرایط یا ویژگی‌هایی هم‌سو نیست که شاید به‌طورعینی، گمان می‌کنید باید با احساس خوب درباره خودتان هم‌بسته باشد

مثلا طبق برخی پژوهش‌ها، جذابیت جسمی دال بر عزت نفس بالا نیست. در حقیقت در یکی از تحقیقات معلوم شد نوجوانانی که چهره جذابی دارند، عزت نفس کمتری از همتایانشان دارند.

نشانه‌های عزت نفس بالا و ضرورت عزت نفس

حال از کجا بفهمیم که عزت نفس بالایی داریم؟ چند نشانه عزت نفس بالا عبارت‌اند از:

• اگر نظرات شما با نظرات اطرافیانتان متفاوت باشند، برای بیان آن‌ها احساس راحتی می‌کنید.
• به توانایی‌های خود اطمینان دارید.
• اجازه نمی‌دهید مشکلات مانعتان شوند.
• اجازه نمی‌دهید چیزی احساسی را که به خود دارید، تغییر دهد.
• با عشق و احترام با خودتان رفتار می‌کنید؛ به خودتان انگ نمی‌زنید و شک نمی‌کنید.
• تمایل دارید فاصله‌تان را با کسانی که به شما احترام نمی‌گذارند یا ارزشی برایتان قائل نیستند، حفظ کنید.

چرا داشتن عزت نفس مهم است؟

به گزارش انجمن روان‌شناسی آمریکا، داشتن عزت نفس کافی عاملی ضروری برای به‌زیستی و سلامت روان است. عزت نفس خوب است چون به پرورش مهارت‌های مقابله‌ای، مدیریت دشواری‌ها و ارزیابی دقیق شرایط منفی کمک می‌کند.

اگر خودپنداره بهتری داشته باشید، معمولا روی بخش‌هایی که از آن‌ها ناراضی هستید تمرکز نمی‌کنید، خودتان را بابت آن‌ها سرزنش نمی‌کنید، به خودتان شک نمی‌کنید، احساس درماندگی درباره آن‌ها ندارید و اهمیتی به آن‌ها نمی‌دهید. همچنین بهتر می‌توانید با استرس، اضطراب و فشار مقابله کنید.

کسی که عزت نفس دارد، به‌جای احساس درماندگی و گیرافتادن یا بی‌ارزشی به‌خاطر شکست‌های ادراک‌شده، احتمالا بیشتر دنبال چیزهایی است که بتواند تغییر دهد یا بهبود ببخشد.

مثلا اگر در محل کار با پروژه‌ای به مشکل خورده است، شاید از بالادست خود درخواست کمک کند و به راه‌حل دست یابد به‌جای اینکه به خودش بابت ناکارآمدی در شغلش سرکوفت بزند.

در عوض افرادی که عزت نفس پایینی دارند، به‌احتمال زیاد در احساسات منفی به خودشان غرق می‌شوند. در حقیقت طبق پژوهش‌ها، احساس مثبت و احترام‌آمیز به خود، به‌ویژه در کودکی، عامل مهمی برای سازگاری و رفع چالش‌های زندگی است.

خودپنداره سالم و احترام‌ به ‌خود به درک این نکته کمک می‌کند که اگر چیزی خوب پیش نرفت، کسی شما را رد کرد، اشتباهی مرتکب شدید یا نقایصی داشتید، دنیا به آخر نرسیده است.

اهمیت عزت نفس و رفتار جامعه‌دوستانه

عزت نفس بالا با رفتار جامعه‌دوستانه (کنش‌هایی که با هدف سودرسانی به دیگران انجام می‌گیرند مثل سخاوت و ویژگی‌هایی مثل همدلی، انعطاف‌پذیری و روابط خانوادگی مثبت) نیز ارتباط دارد.

پژوهشگران در سال ۲۰۱۴ دریافتند دانشجویانی که عزت نفس بالاتری دارند و روابط دوستانه‌تر و حمایت‌گرایانه‌تری با خانواده‌هایشان  دارند، در دانشگاه موفق‌ترند و سازگاری اجتماعی بهتری برای زندگی در محیط‌های جدید دارند.

ضرورت عزت نفس و استرس

نحوه تجربه استرس نیز ارتباط محکمی با میزان عزت نفس دارد. این‌طور که پیداست، رفتار جامعه‌د‌ٔوستانه (همان‌طور که گفته شد، در کسانی که عزت نفس بالاتری دارند محتمل‌تر است) تأثیر منفی عوامل استرس‌زا بر زندگی روزمره را کاهش می‌دهد، چون سبب مهار بهتر استرس می‌شود.

عزت نفس زیاد عامل موفقیت بیشتر در دانشگاه نیز هست.

اهمیت عزت نفس و به‌زیستی

عزت نفس محافظی در برابر بسیاری از بیماری‌های روان همچون افسردگی و اضطراب به شمار می‌آید. بر اساس تحقیقات، داشتن عزت نفس بالا مستقیما با رضایت فرد از زندگی و توانایی حفظ نگرش مطلوب به خودش در موقعیت چالش‌برانگیز همبسته است.

پژوهشگران دریافته‌اند افرادی که عزت نفس بالایی دارند از شغلشان راضی‌ترند، ارتباطات اجتماعی بهتری دارند و عموما حسشان به به‌زیستی مثبت‌تر است.

آیا ممکن است عزت نفس بیش از حد داشت؟

شاید خودپنداره‌های غیرواقع‌گرایانه یا کلا اغراق‌شده به‌اندازه خودپنداره‌های منفی ناسالم باشند، اما تمایز بین عزت نفس سالم زیاد و خودبزرگ‌بینی بسیار مهم است. عزت نفس بالا این نیست که خودبین باشیم و فکر کنیم لغزش‌ناپذیر یا بهتر از دیگرانیم.

تفاوت عزت نفس بالا با خودبزرگ‌بینی و خودشیفتگی

خودبزرگ‌بینی زمانی روی می‌دهد که خودپنداره شخص از واقعیت منحرف و به نیروی غالب در زندگی او تبدیل می‌شود و ممکن است گمان کنیم عزت نفس بیش از حد با منیت کاذب برابر است.

اما این نوع خودپنداره خودخواهانه لزوما پیشروی طبیعی عزت نفس سالم نیست که به خویشتن ارزش می‌نهد اما خود را بالاتر از دیگران نمی‌داند.

خودشیفتگی و خودبزرگ‌بینی شخصی را توصیف می‌کنند که در وهله اول بر خودش تمرکز می‌کند، خودش را مهم‌تر و ارزشمندتر از دیگران می‌داند و اغلب به تأثیر کارهایش بر دیگران فکر نمی‌کند.

در واقع می‌توان این‌گونه استدلال کرد که آنچه عزت نفس زیاده از حد به نظر می‌رسد، در واقع برعکس است.

هرچند شاید خودشیفته‌ها به‌ظاهر عزت نفس زیادی داشته باشند، باورهای متظاهرانه درباره خود اغلب نقابی بر تصویر بدی است که از خودشان دارند یا احساس شرم یا عصبانیتی که به خودشان دارند.

کسانی که اختلال شخصیتی خودشیفتگی دارند نیز در معرض ابتلای هم‌زمان به بیماری‌های روانی مثل افسردگی و اضطراب، احساس درماندگی و روابط شخصی بی‌ثبات هستند.

جفری یانگ و جنت کلوسکو در کتاب «زندگی خود را دوباره بیافرینید»، می‌گویند: «خودشیفته شخصی است فاقد همدلی و بابت مشکلات دیگران را سرزنش می‌کند و حس شدیدی از «استحقاق» دارد. اشخاصی مثل الیوت، این خودشیفتگی را به وجود می‌آورند تا با احساس درونی‌شان مقابله کنند: این احساس که هیچ‌کس هیچ‌گاه آن‌ها را دوست نداشته است یا به آن‌ها احترام نخواهد گذاشت. انگار به دنیا می‌گویند: «اون‌قدر پرتوقع می‌شم، اون‌قدر رئیس‌مآبی می‌کنم و اون‌قدر خاص می‌شم که دیگه نتونی من رو نادیده بگیری یا از من انتقاد کنی.» (این نمونه‌ای است از روش مقابله‌ی حمله‌ی متقابل که در فصل چهار از آن صحبت شد. درباره‌ی خودشیفتگی و این‌که چگونه می‌توان آن‌ را تغییر داد، در فصل مربوط به استحقاق می‌توانید بیش‌تر بخوانید.)

افراد خودشیفته تقریباً به هر قیمتی به خودپسندی‌شان می‌چسبند. الیوت متوجه بود ازدواجش با زنی که عمیقاً عاشق اوست، در حال فروپاشی است. با این ‌حال نمی‌توانست به مشکلش اعتراف کند. او ترجیح می‌داد همه‌چیز را از دست بدهد، اما خطر آسیب‌پذیرکردن خودش را نپذیرد. اغلبْ موضوع همین است. افراد خودشیفته تغییر نخواهند کرد تا این‌که کارشان به بن‌بست برسد. مانند الیوت، تهدید به رهاشدگی، چیزی است که گاهی می‌تواند به فردِ خودشیفته انگیزه‌ی تغییر بدهد.»

عوامل مؤثر در عزت نفس پایین یا بالا

همان‌طور که گفتیم، هرچند شبکه پیچیده تأثیرات با هم ترکیب می‌شوند و هویت، شخصیت و خودپنداره  ما را می‌سازند، عوامل مشخصی وجود دارند که عزت نفس بالا یا پایین را پیش‌بینی می‌کنند.

به عبارت دیگر، عواملی وجود دارند که بر عزت نفس تأثیر می‌گذارند از جمله این که آیا تربیت حمایت‌گرانه داشته‌اید، جایی که نیازها، افکار، احساسات، نقش‌ها و ایده‌هایتان ارزشمند دانسته شوند. تفکر  مثبت، وراثت، نگرش شخصی، همتایانتان و سایر الگوها نیز همگی اهمیت زیادی دارند.

تجربه رویدادهای چالش‌برانگیز یا تروماهایی مثل طلاق، خشونت، نژادپرستی، نادیده‌انگاری، فقر، بلایای طبیعی، زورشنیدن یا هرگونه رفتار ناخوشایند دیگر که با فرد می‌شود نیز در عزت نفس پایین نقش دارند.

اثربخشی مهارت‌های مقابله‌ای، مثبت‌نگری نسبی درباره نگرش شخصی و تاب‌آوری عمومی، همه عواملی که ممکن است ذاتی یا آموخته‌شده باشند، نقش پررنگی در تأثیر تجربه‌های منفی بر عزت نفس ما دارند.

پرورش عزت نفس بالا

پرورش عزت نفس بالا (و تاب‌آوری) کار آسانی نیست، اما مطمئنا امکان‌پذیر است و از عهده آن برمی‌آیید (و تفاوت زیادی در زندگی‌تان ایجاد می‌کند).

همان‌طور که قبلا اشاره شد، درک این نکته اهمیت زیادی دارد که یکی از عناصر مهم عزت نفس الگوهای فکری شما، کانون توجهتان و خوش‌بینی شماست نه صرفا تمرکز و توجه به حقایق یا رویدادهای عینی زندگی.

به عبارت دیگر، موضوع این است که وقتی به خود جسمانی، مهارت‌ها، موفقیت‌ها یا آینده احتمالی‌تان فکر می‌کنید، چه چیزی می‌بینید و چه حرفی به خودتان می‌زنید.

پرورش عزت نفس قطعیت و اراده بررسی افکار منفی درباره خودتان و و مواجهه با آن‌ها (و تقویت تصویری که از خودتان دارید با تصاویر مثبت) را می‌طلبد. خیلی مهم است که با خودتان نرم‌خو باشید، از برخی چیزها که آزارتان می‌دهد خلاص شوید و روی حوزه‌هایی کار کنید که می‌توانید (و می‌خواهید) تغییر دهید.

اگر برای خودتان ارزش قائل شوید و خودارزشمندی کافی داشته باشید، خواهید دانست که سزاوار مراقبت از خودتان هستید و بعد می‌توانید کارهایی را امتحان کنید که عزت نفستان را بهبود می‌بخشند. اگر افکار نامطلوبی درباره خودتان داشته باشید، مراقبت از خودتان دشوار می‌شود.

طبق پژوهش‌ها، بخشیدن خود بابت کارهایی که از انجامشان پشیمان هستید به بهبود عزت نفستان کمک می‌کند. اساسا پرورش عزت نفس درباره پذیرش و دوست‌داشتن خودِ واقعی‌تان است.

روش‌های بهبود عزت نفس

بهبود عزت نفس به قصد و تمرین نیاز دارد، اما ارزش تلاش‌‌کردن دارد، چون رابطه شفافی بین عزت نفس بالا و کیفیت زندگی وجود دارد. در ادامه برخی راهبردهایی را مطرح کرده‌ایم که شاید به طرز تفکر مطلوب‌تر شما درباره خودتان کمک کنند.

۱. تعریف و تمجیدها را بپذیرید

به احساس اضطرار برای منحرف‌کردن تعریف توجه کنید و در عوض تعریف را بشنوید و آن را بپذیرید. جالب است که طبق پژوهش‌ها، دشواری در پذیرفتن تعریف‌ها رابطه مستقیم با عزت نفس پایین دارد.

۲. به خودتان استراحت دهید

خودتان را بابت اشتباهاتتان ببخشید و گفت‌وگوهای درونی و نظریه‌دادن درباره خودتان را ساکت کنید. هیچ‌کس کامل نیست یا همه‌چیز را درباره خودش دوست ندارد.

از خودتان چنین انتظاری نداشته باشید. وقتی مارپیچ منفی‌ای را شروع می‌کنید، از خودتان بپرسید آیا با خودتان منصفانه یا واقع‌گرایانه برخورد می‌کنید یا نه.

۳. خودتان را با نقص‌ها و همه‌چیزتان دوست بدارید

بله ممکن است خصوصیاتی داشته باشید که دلتان می‌خواست متفاوت بودند یا می‌خواستید تغییرشان دهید یا صرفا بابت داشتن آن‌ها خوشحال نیستید، اما هرطور که هستید خودتان را دوست بدارید و محترم بشمارید.

۴. برای آنچه هستید ارزش قائل شوید

هدفتان این باشد که خود واقعی‌تان در زمان فعلی را بپذیرید و ارزش آن را پیدا کنید. آنچه را شما را منحصربه‌فرد و خوشحال و ارزشمند می‌کند بجویید و به آن افتخار کنید.

۵. اهمیت عزت نفس بالا را درک کنید

وقتی کم‌کم متوجه می‌شوید که دیدگاهی که به خودتان دارید چگونه بر رضایت از زندگی و به‌زیستی‌تان اثر می‌گذارد، ممکن است انگیزه بیشتری برای تغییر تفکرتان پیدا کنید و ارزش بیشتری به خودتان دهید.

۶. دنبال حمایت باشید

درمان‌هایی مثل درمان رفتاری‌شناختی برای رفع مسائلی که احتمالا مانع نگرش مثبت شما به خودتان شده‌اند، کمکتان می‌کنند و باعث پرورش مهارت‌های ساکت‌کردن گفت‌وگوهای درونی منفی و دستیابی به دیدگاه خوشبینانه‌تر به خود می‌شوند.

۷. روزنگار شکرگزاری بنویسید

در روزنگار شکرگزاری، همه چیزهای مثبت زندگی‌تان را بنویسید، چیزهایی که درباره خودتان می‌پسندید، موفقیت‌ها یا ویژگی‌هایی که به آن‌ها افتخار می کنید و هرگاه احساس خوبی به خودتان نداشتید، آن را دوباره بخوانید.

۸. افکارتان را یادداشت کنید

وقتی افکار منفی بروز می‌کنند، حتما تصمیم بگیرید به‌شیوه‌ای سازنده‌ خودتان را از شر آن‌ها خلاص کنید. وقتی افکار مثبت دارید، هدفتان تقویت آن‌ها باشد، به‌ویژه هرگاه افکار نه‌چندان مطلوب سراغتان می‌آیند.

۹. خودتان را دوست خودتان بدانید

احتمالا وقتی یکی از دوستانتان را ارزیابی می‌کنید، صبورتر، بخشنده‌تر، مهربان‌تر، دلگرم‌‌کننده‌تر، حمایتگر و مغرورترید تا وقتی خودتان را ارزیابی می‌کنید.

پس دفعه بعد که داشتید به خودتان سرکوفت می‌زدید، یک گام به عقب بردارید، دیدگاهتان را تغییر دهید و خودتان را همچون یکی از دوستانتان ببینید.

۱۰. وضعیت خود را بهبود بدهید

اگر چیزهایی درباره خودتان یا زندگی‌تان وجود دارند که احساس خوبی بهشان ندارید، به این فکر کنید که چه تغییراتی می‌توانید ایجاد کنید. سپس برای عملی‌کردن آن تغییرات برنامه‌ریزی کنید.

سخن پایانی برای دلایل اهمیت عزت نفس

اهمیت عزت نفس بالا بسیار است و اساس رضایت از زندگی شما را تشکیل میدهد. برای برخی این چهارچوب ذهنی به‌آسانی به دست می‌آید و برای دیگران با زحمت بیشتر.

خوش‌بختانه در هر قسمت از طیف عزت نفس که باشید، می‌توانید بینش، حمایت از خودتان، شفقت با خودتان و دوست داشتن خودتان را بهبود دهید. هرچه نباشد، رابطه‌ای که با خودتان دارید احتمالا مهم‌ترین رابطه‌تان است، چون تاب‌آوری، اعتمادبه‌نفس، مهربانی، انگیزه و دوست‌داشتن برایتان به ارمغان می‌آورد..

که ادامه  زندگی‌تان را می‌سازد و کمکتان می‌کند بهترین شخصی که می‌توانید، باشید. برای مطالعه بیشتر درباره دلایل اهمیت عزت نفس کلیک کنید.

مطالعه نیز یکی از روش‌های مفید و اثربخش برای افزایش آگاهی و بهبود کیفیت زندگی است، به‌ویژه وقتی کتاب‌های مناسب را برای مطالعه انتخاب کنیم. پیشنهاد می‌کنیم این سه کتاب عالی را که با موضوع اعتمادبه‌نفس و عزت نفس مرتبط‌اند، در فهرست مطالعه‌ خود قرار دهید.

چرا تابه‌حال کسی این‌ها را به من نگفته بود؟	زندگی خود را دوباره بیافرینید	اضطراب موقعیت