برنامه ریزی مسیر شغلی از مهارت‌های اساسی زندگی و عاملی مهم برای پیشرفت فردی و حرفه‌ای است. البته به‌رغم این اهمیت زیاد، بسیاری افراد برای آینده خود برنامه‌ریزی نمی‌کنند. برنامه‌ریزی شغلی چه کوتاه‌مدت باشد و چه بلندمدت، باعث می‌شود روی اهداف شخصی و حرفه‌ای خود متمرکز بمانید.
در این مقاله راجع به این بحث می‌کنیم که برنامه‌ریزی شغلی چیست، چرا مهم است و مزایای آن چیست. همچنین نکاتی را مطرح می‌کنیم که به‌کمکشان می‌توانید بهتر برای دستیابی به اهداف شغلی خود برنامه‌ریزی کنید. با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله میخوانید
برنامه‌ریزی شغلی چیست؟
برنامه‌ریزی شغلی یعنی کشیدن نقشه راه برای شغلتان، تعیین اهداف برای آن و یافتن راه‌هایی برای افزایش مهارت‌های لازم برای طی این مسیر. انجام برنامه‌ریزی شغلی محدود به زمانی خاص از زندگی نیست.
در هر برهه‌ای از زندگی، از دوران مدرسه گرفته تا بعد از چندین سال کسب تجربه در شغلتان، می‌توانید سراغ برنامه‌ریزی شغلی بروید. البته بدیهی است که هرچه زودتر آن را انجام دهید بهتر است.
برای برنامه‌ریزی شغلی باید:
کشف کنید که در چه چیزی مهارت دارید.
مشخص کنید که مهارت‌ها، استعدادها، علایق و ارزش‌های شما چگونه ممکن است به فرصت‌های شغلی تبدیل شوند.
مهارت‌های خود را با شغل‌های موجود مطابقت دهید.
اهداف شغلی خود را با نیازهای آموزشی‌تان مطابقت دهید.
اهداف شغلی خود را با نیازهای مالی‌تان مطابقت دهید.
سطح رفاه خود را در ارتباط با اهداف شغلی‌تان در نظر بگیرید.
عناصر اصلی برنامه‌ریزی شغلی
برنامه‌ریزی شغلی سه عنصر اصلی دارد که در ادامه هریک را توضیح داده‌ایم.
۱. کشف خود
شامل درک کردن این است که شما چه کسی هستید و در محیط شغلی چه چیزی می‌توانید ارائه دهید. برای این کار لازم است بررسی کنید که آیا مهارت‌ها، ارزش‌ها و علایقتان برای انجام درست شغل یا تغییرات جدید مناسب هستند یا نه.
همچنین باید به تحصیلات و تجربه کاری خود توجه کنید تا بفهمید که آیا با شغل مدنظر شما مطابقت دارند یا خیر.
۲. کشف شغل
کشف شغل یعنی کسب کردن اطلاعات بیشتر درباره شغل و پیدا کردن مسیری که می‌خواهید در آن حرکت کنید. اولین قدم این است که آگهی‌های کار و موقعیت‌های شغلی مدنظر را مطالعه کنید.
این اقدام ساده شما را به متخصصان حوزه کاری‌تان متصل می‌کند تا بتوانید از آن‌ها اطلاعات مفیدی بگیرید. همچنین درمورد بازار خرید و فروش حوزه شغلی خود جست‌وجو کنید تا از نیازهای به‌روز و اصطلاحا ترِند‌های حوزه کاری خود باخبر شوید.
بدین ترتیب می‌دانید که دقیقا درمورد چه چیزی و در چه مسیری باید برنامه‌ریزی کنید.
۳. برنامه‌ریزی تحصیلی و شغلی
این عنصر درباره تصمیم‌گیری و هدف‌گذاری برای دستیابی به اهداف شغلی شماست، مثلا تعیین دوره‌های آموزشی، گواهینامه‌ها و تحصیلات موردنیاز برای یافتن شغل. برای برنامه‌ریزی شغلی و تحصیلی لازم است برنامه‌ای عملی و با جزئیات بنویسید.
مثلا اینکه برای شغل مدنظرتان چه تحصیلاتی نیاز دارید، کدام مؤسسه یا روش آموزشی مناسب‌تر است، این دوره تحصیلی چقدر طول می‌کشد و چقدر هزینه دارد.
مزایای برنامه‌ریزی شغلی
برنامه‌ریزی شغلی نیازی بنیادین برای رشد و توسعه شغل شماست. جزئیات هر کاری را که برای رسیدن به اهداف شغلی لازم است مشخص کنید تا بر مسیر شغلی صحیح متمرکز بمانید.
این برنامه همچنین به عنوان سنگ محک عمل می‌کند تا تصویری واقع‌بینانه از میزان پیشرفت خود ترسیم کنید و بتوانید احتمال موفقیت خود را افزایش دهید. با برنامه‌ریزی دقیق و انعطاف‌پذیر در حرفه‌تان، مسیری شغلی را شکل می‌دهید که با ارزش‌ها، علایق و جاه‌طلبی‌های شما همسوست.
جیمز کلییر در کتاب «قدرت شروع ناقص» می‌گوید: «به این نتیجه رسیده‌ام که برای موفقیت بیشتر، به جای اینکه هر روز فقط امید داشته باشم درست تصمیم بگیرم، باید برای کارهای مهمم برنامه‌ریزی کنم.
مثلاً برنامه‌ریزی کرده‌ام که دوشنبه و پنج‌شنبه را به نوشتن اختصاص دهم و دوشنبه، چهارشنبه و جمعه وزنه بزنم. بنابراین، هر دوشنبه مجبور نیستم تصمیم بگیرم که بنویسم یا نه، پیش‌تر برای آن برنامه‌ریزی کرده‌ام. دیگر لازم نیست امیدوار باشم قدرت اراده‌ی کافی برای رفتن به باشگاه را داشته باشم زیرا دوشنبه‌ها سر ساعت ۶ عصر خود‌به‌خود به آن‌جا می‌روم.
اگر فقط یک گوشه بنشینید و امید داشته باشید هر روز درست تصمیم بگیرید، قطعاً قربانی می‌شوید؛ قربانیِ فرسودگی تصمیم‌گیری و نداشتن قدرت اراده.»
۱. کسب اطلاعات
برنامه‌ریزی شغلی به شما تصویری از شغل‌های مختلف که ممکن است به آن‌ها بربخورید ارائه می‌دهد. مثلا اگر می‌خواهید در حوزه انیمیشن فعالیت کنید، درمورد شغل‌های مختلف در صنعت انیمیشن تحقیق کنید. به این ترتیب یاد می‌گیرید که از مهارت‌ها و دانش خود باید کجا استفاده کنید.
۲. ایجاد خودآگاهی
برنامه‌ریزی شغلی شما را مجبور می‌کند به مهارت‌ها، توانایی‌ها و شایستگی‌های خود توجه کنید تا بفهمید این پتانسیل‌ها چگونه به نقش‌ها و فرصت‌های شغلی واقعی تبدیل می‌شوند.
این سطح از خودآگاهی اعتمادبه‌نفس شما را افزایش می‌دهد و شما را مطمئن می‌کند که نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسید و در نتیجه می‌فهمید که چگونه خود را بهبود بخشید.
داشتن خودآگاهی برای تطبیق دادن مهارت‌های خود با نقش‌های شغلی مناسب حیاتی است و بخشی از چالش‌های انتخاب شغل ایدئال را از بین می‌برد.
۳. تعیین اهداف شغلی کوتاه‌مدت و بلندمدت
برنامه‌ریزی شغلی راهی عالی برای مشخص کردن اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت است. چه تازه کار خود را شروع کرده‌اید و چه در میانه آن هستید، برنامه سنجیده به شغل و زندگی‌تان جهت می‌دهد و باعث می‌شود هر جنبه از زندگی حرفه‌ای خود را سازمان‌دهی کنید.
مثلا ممکن است برنامه‌ریزی کنید که تا بیست‌سالگی مدارک خود را تکمیل کنید و تا بیست‌وچهارسالگی به نیروی پلیس بپیوندید. با برنامه شغلی مشخص می‌کنید که برای رسیدن به این هدف چه کاری باید انجام دهید، از جمله دوره‌هایی که باید بگذرانید و اینکه چه زمانی آن‌ها را تکمیل کنید.
۴. برنامه‌ریزی برای بازنشستگی
هیچ‌کس نمی‌خواهد تا آخر عمر کار کند. ممکن است به دلیل کهولت سن، بیماری یا شرایط اضطراری مجبور شوید دست از کار بکشید. برنامه شغلی دارای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، بازنشستگی شما را آسان‌تر می‌کند و به شما اطمینان می‌دهد که نگران آینده نباشید.
چگونه برنامه‌ریزی شغلی انجام دهیم؟
۱. مشخص کنید که چه کسی هستید
مهارت‌ها، علایق، سرگرمی‌ها، جاه‌طلبی‌ها و توانایی‌های خود را شناسایی کنید و از همه آن‌ها فهرست تهیه کنید. اگر کلیتی از شغل مدنظر را می‌دانید، سعی کنید فقط چیزهایی را فهرست کنید که درمورد آن شغل برایتان مفید است، بدین ترتیب فهرست شما بی‌دلیل شلوغ و طولانی نمی‌شود.
همچنین در صورت امکان مسیری را که می‌خواهید شغلتان در پیش بگیرد نیز تعیین کنید. فهرستی که می‌نویسید ممکن است چیزی شبیه به این باشد:
مهارت‌های کار گروهی؛
ارتباطات خوب؛
دانش برنامه‌نویسی و کدنویسی؛
توانایی همدلی و درک دیگران؛
صداقت و امانت‌داری.
۲. گزینه های شغلی خود را شناسایی کنید
گزینه‌های شغلی خود را بر اساس ویژگی‌ها، نقاط قوت، مهارت‌ها و جاه‌طلبی‌های خود شناسایی کنید. هدف شما یافتن فرصت‌هایی شغلی است که با شخص شما مطابقت داشته باشند. مثلا اگر در کار به عنوان بخشی از یک تیم خوب هستید، به مشاغلی که نیازمند کار گروهی و همکاری‌اند توجه کنید.
اگر کدنویس هستید، حوزه‌هایی مانند وب و اپلیکیشن و بازی‌های کامپیوتری را بررسی کنید. حتما درباره اطلاعات شغلی و شرکت‌ها تحقیق کنید و با متخصصان در این زمینه صحبت کنید تا بتوانید دانش بیشتری درمورد مسیرهای شغلی کسب کنید.
۳. اولویت‌بندی کنید
پس از شناسایی همه گزینه‌های شغلی، آن‌ها را به تعدادی اندک محدود کنید تا فرایند انتخاب آسان‌تر شود. برای این کار سؤالات زیر را از خود بپرسید:
بهترین مهارت‌های من کدام‌اند؟
به چه چیزی بیشترین علاقه را دارم؟
چه چیزهایی برای من مهم‌اند؟
نقاط قوت و ضعف من چیست؟
اولویت‌بندی باعث صرفه‌جویی در وقت می‌شود، زیرا به شما امکان می‌دهد فقط مسیرهای شغلی‌ای را کشف کنید که به‌احتمال زیاد در آن‌ها موفق خواهید بود.
۴. مقایسه کنید
با تهیه فهرستی بهترین گزینه‌های شغلی‌تان را با مهارت‌ها و علایق خود مقایسه کنید. همچنین اگر لازم است مواردی مانند تعداد تقاضا در رشته انتخابی و شرایط لازم برای ورود به آن را در نظر بگیرید. اگر تحصیلات لازم برای شغلی خاص را ندارید، یا باید به تحصیل برای آن بپردازید
یا شغل دیگری را انتخاب کنید که برای آن واجد شرایط باشید. حتما نتایج و موانع احتمالی هریک از گزینه‌های شغلی خود را در نظر بگیرید.
۵. تصمیم بگیرید
مسیر شغلی ایدئال خود را با در نظر گرفتن ترجیحات و سبک زندگی شخصی انتخاب کنید. مشورت‌کردن با آشنایان یا فرد متخصص مفید است، اما بدانید که این فقط خودتان هستید که می‌توانید تصمیم نهایی را بگیرید. پیشنهاد می‌کنیم.
و گزینه شغلی انتخاب کنید، یکی به عنوان گزینه اصلی و برای پیگیری فوری و دیگری به عنوان پشتیبان. برای گرفتن اطلاعات، رفع نیازها و کسب آموزش روی اولین گزینه خود تمرکز کنید.
۶. برای خود برنامه اقدام تهیه کنید
تعیین کنید که شغل انتخابی خود را چگونه شروع می‌کنید. مراحل را قدم به قدم فهرست کنید و پس از انجام هریک آن‌ها را علامت بزنید. مثلا برای اینکه پزشک بشوم باید:
وارد دانشگاه علوم پزشکی بشوم.
تا بیست‌وپنج‌سالگی مدرک پزشکی عمومی بگیرم.
دوره طرح پزشکی عمومی را بگذرانم.
در شورای پزشکی عمومی ثبت‌نام کنم.
مجوز مطب بگیرم.
در آینده اگر دوست داشتم به همین ترتیب برای دوره تخصص برنامه‌ریزی کنم.
البته که این فهرست در واقعیت باید پرجزئیات‌تر از این باشد، اما به عنوان یک مثال برای ایجاد ذهنیت در شما مفید است.
تعیین جدول زمانی و انتظارات واقع‌بینانه برای اهداف شغلی شما ضروری است. مثلا پزشک‌شدن ممکن است تا دوازده سال طول بکشد، به‌خصوص اگر می‌خواهید در زمینه خاصی مانند چشم یا اطفال تخصص بگیرید.
در نظر داشته باشید که برای رسیدن به اهداف شغلی خود چقدر می‌خواهید زمان صرف کنید. به یاد داشته باشید که اهداف و اولویت‌های شما ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.
چند نکته برای برنامه‌ریزی شغلی بهتر
برنامه ریزی شغلی را حداقل یک بار در سال تکرار کنید، این‌طوری آن را به رویدادی عادی و منظم در زندگی‌تان تبدیل می‌کنید.
دستاوردهای حرفه‌ای خود را یادداشت کنید تا ببینید چقدر پیشرفت کرده‌اید. با این کار انگیزه حرکت رو به جلو در شما افزایش پیدا می‌کند.
اهداف شغلی خود را با روش هدف‌گذاری هوشمند (هدف مشخص، قابل اندازه گیری، قابل دستیابی، مرتبط به سایر بخش‌های زندگی و محدود به زمان) تعیین و برنامه‌ریزی کنید. همچنین دائما آن‌ها را بررسی و در صورت نیاز مجددا تنظیم کنید.
راه‌هایی برای رشد و گسترش مهارت‌هایتان جهت دستیابی به فرصت های شغلی بیشتر شناسایی کنید.
فرصت‌های آموزشی، دوره‌ها یا کارگاه‌هایی بیابید که باعث پیشرفت شغلی‌تان شوند.
رزومه کاری خود را مدام به‌روز کنید تا همیشه حاوی مهارت‌ها، تحصیلات و تخصص‌های جدیدتان باشد.
کلام پایانی برای برنامه ریزی مسیر شغلی
در این مقاله گفتیم که برنامه ریزی مسیر شغلی چیست و چه اهمیتی دارد. مهمترین مزیت برنامه‌ریزی شغلی این است که از سردرگم‌شدن شما در زندگی حرفه‌ای‌تان جلوگیری می‌کند.
همچنین به شما برای پیگیری اهدافتان اعتماد به نفس می‌دهد، زیرا برای هدفی که تعیین کرده‌اید برنامه دارید و مطمئنید که می‌توانید به آن برسید، پس دلیلی برای ناامیدی و کمبود اعتماد به نفس نمی‌ماند. همچنین گفتیم که کسب آگاهی به خود و شغل مدنظر مهمترین قدم برنامه‌ریزی شغلی است. برای مطالعه کلیک کنید.
استعدادها، مهارت‌ها و علایق خود را با ویژگی‌های مسیر شغلی مدنظرتان مقایسه کنید و فقط در صورتی تصمیم نهایی را بگیرید که از موفق بودن خود در آن موقعیت شغلی خاص اطمینان دارید.برای مطالعه بیشتر کلیک کنید.
مطالعه نیز یکی از روش‌های مفید و اثربخش برای افزایش آگاهی و بهبود کیفیت زندگی است، به‌ویژه وقتی کتاب‌های مناسب را برای مطالعه انتخاب کنیم. پیشنهاد می‌کنیم این چهار کتاب عالی را که با موضوع انگیزه و هدف‌گذاری مرتبط‌اند، در فهرست مطالعه خود قرار دهید.
