افسردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی است. در طول دوره‌ی افسردگی، افراد احساس می‌کنند که هفته‌ها یا ماه‌ها در گودالی تاریک و عمیق گیر افتاده‌اند و راه فراری ندارند. در افسردگی مزمن، علائم بیماری حتی تا سال‌ها باقی می‌مانند. البته افسردگی روش‌های درمانی مختلفی مانند روان‌درمانی و دارودرمانی دارد که معمولاً با هم ترکیب می‌شوند. معالجه دوره‌ی افسردگی را کوتاه می‌کند و علائم آن را کاهش دهد.
جفری یانگ و جنت کلوسکو در کتاب «زندگی خود را دوباره بیافرینید» نیز به‌شدت توصیه می‌کنند به دنبال رویکردها و درمانگرهایی باشید که به‌جای صرفاً یک یا دو مدل، مدل‌های مختلف را تلفیق می‌کنند.
آیا افسردگی همیشه نیاز به درمان دارد؟
اگر کسی افسردگی خفیف دارد یا تازه به آن مبتلا شده است، می‌تواند کمی صبر کند و ببیند علائم بدون درمان از بین می‌روند یا نه. این رویکردِ «انتظار توأم با مراقبت» به این معنا نیست که علائم بیماری نادیده گرفته شوند یا اقدامی صورت نگیرد. مهم است که منظم با پزشک در تماس باشید و به او بگویید چه احساسی دارید و چگونه می‌توانید با شرایط کنار بیایید. اگر علائم بدتر شوند یا هفته‌ها ادامه یابند، احتمالاً درمان بیشتری لازم خواهد بود.
همچنین مهم است که افراد بتوانند با بقیه صحبت کنند. همکاران، دوستان و خانواده در انجام این کار نقش مهمی دارند. همچنین مراکز حمایتی و آگاهی‌بخشی می‌توانند کمک و راهنمایی خود را عرضه کنند. گاهی اوقات صحبت‌کردن با افرادی که تجربه‌ی مشابهی داشته‌اند، مثلاً در قالب گروه‌های حمایتی، نیز مفید است.
در افسردگی متوسط یا شدید، درمان فوری بسیار مهم است چون علائم بسیار رنج‌آورند و ممکن است مدتی طولانی ادامه یابند. زمانی که فرد افسردگی مزمن دارد یا به آسیب‌زدن به خود یا کشتن خودش فکر می‌کند نیز درمان فوری مهم است.
درمان افسردگی چقدر طول می‌کشد؟
مدت‌زمان مراحل مختلف درمان با هم تفاوت دارند. این مراحل عبارت‌اند از درمان حاد، درمان مداوم و درمان نگهدارنده (پیشگیری از بازگشت).
درمان حاد معمولا ۶ تا ۸ ماه طول می‌کشد. اهداف آن عبارت‌اند از:
آن‌قدر علائم کاهش یابند که فرد مجدداً از عهده‌ی زندگی روزمره‌ی خود برآید.
علائم زودتر از بین بروند تا از اثر افسردگی بر زندگی فرد کاسته شود.
مرحلهی بعدی درمان مداوم است که معمولا ۴ تا ۹ ماه طول می‌کشد و اهداف آن عبارت‌اند از:
علائم بیشتر کاهش یابند تا زمانی که از بین بروند.
بهبودی حاصل‌‌شده حفظ شود.
برای افرادی که در معرض خطر بازگشت افسردگی هستند، درمان بلندمدت در نظر گرفته می‌شود تا از برگشت بیماری جلوگیری شود. این مرحلهی پیشگیری از بازگشت ممکن سال‌ها طول بکشد؛ مثلاً اگر علائم طی درمان بحرانی و درمان مداوم کاملا از بین نرفته باشند یا اگر بیمار هنوز در وضعیتی بسیار دشوار باشد. همچنین افرادی که افسردگی مزمن دارند، اغلب سال‌ها دارو مصرف می‌کنند.
کتاب‌هایی که برای مهار و بهبود افسردگی مفیدند
مطالعه یکی از روش‌های مفید و اثربخش برای بهبود سلامت روان است که کیفیت کلی زندگی را نیز بهبود می‌بخشد. بر اساس تحقیقات، کتاب‌های سلامت روان منبعی ارزشمند برای مقابله با افسردگی‌اند، به‌ویژه وقتی با راهنمایی متخصص این حوزه به کار گرفته شوند.
روان‌درمانی معمولا شامل صحبت‌کردن مفصل درباره‌ی مسائل و انجام تمارین رفتاری است.
۱. رفتاردرمانی شناختی
نوعی از روان‌درمانی که برای درمان افسردگی بسیار رایج است، رفتاردرمانی شناختی(CBT) نام دارد. الگوهای فکری منفی مثل نداشتن اعتماد‌به‌نفس و احساس گناه معمولاً افسردگی را بدتر می‌کنند. هدف رفتاردرمانی شناختی حذف تدریجی این الگوهاست تا افراد احساس بهتری به خودشان داشته باشند.
مارگارت رابینسون رادرفورد در کتاب «افسردگی نهفته»، نوشته است:
متخصصان درباره‌ی روان‌درمانی شناختی‌رفتاری (سی‌بی‌تی) کتاب‌های بسیاری نوشته‌اند که باورهای غیرمنطقی افسردگی را تشریح می‌کنند. ساده‌ترین نسخه‌ی این نوع درمان بیان می‌کند که عواطف برآمده از چیزی است که به خود می‌گویید یا به آن اعتقاد دارید. خودگویی منفی یا غیرمنطقی‌تان، یعنی آن چیزی که باور دارید، را تغییر دهید تا احساسات مرتبط با آن افکار تغییر کنند. تغییر در احساستان به‌شدت در رفتارتان تأثیر می‌گذارد و به سلامتی و به‌زیستی شما می‌انجامد.
رفتاردرمانی شناختی دو رویکرد درمانی را ترکیب می‌کند:
شناخت‌درمانی:
شناخت‌درمانی بر اساس این نگرش شکل گرفته است که اغلب مشکلات کمتر ریشه در شرایط دارند و بیشتر به‌خاطر اهمیتی که افراد برای آنها قائل می‌شوند، به وجود می‌آیند. بنابراین عوض‌کردن نگرش افراد اقدام بسیار مهمی است.
رفتاردرمانی:
رفتاردرمانی بر این فرض استوار است که رفتار آموخته می‌شود و همچنین می‌توان ترکش کرد. هدف رفتاردرمانی شناسایی الگوهای مخرب رفتاری و تغییرشان است.
هدف رفتاردرمانی شناختی این است که به افکار، نگرش‌ها و انتظارات خود آگاه شوید. این امر شناسایی باورهای آزاردهنده و اشتباه و سپس تغییرشان را ممکن می‌سازد.
۲. روان‌کاوی
رویکردهای روان‌کاوی شامل روان‌کاوی (سایکوآنالیز) و روش‌های مبتنی بر روانشناسی تحلیلی است. طبق این رویکردها، تعارض‌های حل‌نشده و ناخودآگاه ممکن است باعث افسردگی شوند. هدف این است که با صحبت با درمانگر مشکلات ناخودآگاه و ناشناخته‌ی قبلی را شناسایی و برطرف کنید. افرادی که روان‌کاوی می‌شوند، باید برای رویارویی با تجربیات دردناک گذشته آماده باشند. روان‌کاوی معمولا بیشتر از رویکردهای مبتنی بر روانشناسی تحلیلی زمان می‌برد.
۳. روان‌درمانی سیستمی
در روان‌درمانی سیستمی، روابط میان افراد (مثلا در خانواده، گروه دوستان و محل کار) بررسی می‌شوند. این روابط ممکن است در گسترش افسردگی نقش مهمی داشته باشند. مثلاً درمان ممکن است شامل تلاش برای بهبود‌بخشیدن روابط درون‌خانوادگی و هدف کاهش علائم افسردگی باشد.
چگونه روان‌درمانگر پیدا کنیم؟
معمولاً پزشک خانواده شما را به روان‌درمانگر متخصص ارجاع می‌دهد، اما خودتان نیز می‌توانید با مطب خصوصی روان‌درمانگر یا روان‌پزشک تماس بگیرید. همچنین در موارد اورژانسی می‌توانید به مطب‌های روان‌درمانیِ ارائه‌دهنده‌ی خدمات اورژانسی، درمانگاه‌های روان‌درمانی سرپایی در بیمارستان‌ها و همچنین به بیمارستان‌های روان‌پزشکی یا روان‌تنی مراجعه کنید.
برای تأثیرگذاری روان‌درمانی سرپایی بسیار مهم است روان‌درمانگری را بیابید که بتوانید به او اعتماد و با او احساس راحتی کنید.
روان‌پزشک چه زمانی دارو تجویز می‌کند؟
دارو برای درمان افسردگی خفیف مفید نیست. ممکن است دلایل موجه دیگری نیز وجود داشته باشند که از دارو (در ابتدا) استفاده نشود. مثلاً بعضی مواقع علائم بدون مصرف داروهای ضدافسردگی بعد از مدت کوتاهی بهتر می‌شوند. در‌نظر‌گرفتن عوارض جانبی احتمالی موقع تصمیم‌گیری درباره‌ی مصرف کردن یا نکردن دارو نیز مهم است.
اگر علائم شدید باشند، استفاده از دارو توجیه دارد. مخصوصاً این امر برای افرادی که افسردگی شدید یا مکرر و عودشونده دارند، صدق می‌کند به‌ویژه اگر در فکر آسیب به خودشان یا اقدام به خودکشی باشند. گاهی افراد فقط زمانی می‌توانند فرایند روان‌درمانی را شروع کنند که علائمشان با دارو کمی بهبود یافته باشد.
داروهای ضدافسردگی
گروه‌های مختلفی از داروها تحت عنوان داروهای ضدافسردگی طبقه‌بندی می‌شوند و می‌توانند خلق‌و‌خو را بهبود بخشند و انگیزه را افزایش دهند. داروهای ضدافسردگی اغلب در ترکیب با روان‌درمانی استفاده می‌شوند، اما معمولاً چند روز یا چند هفته طول می‌کشد که اثر بگذارند. در افسردگی حاد، داروها باید روزانه به‌مدت چند هفته یا چند ماه قبل از شروع اثرگذاریِ محسوسشان مصرف شوند. مدت زمانی که افراد دارو مصرف می‌کنند به عواملی مانند علائم و احتمال بروز دوره‌ی دیگری از افسردگی بستگی دارد. برخی از افراد برای جلوگیری از بروز دوره‌های افسردگی بیشتر، سال‌ها داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند.
عوارض جانبی احتمالی داروهای ضدافسردگی
این عوارض معمولاً طی هفته‌های اول مصرف داروهای ضدافسردگی بروز می‌کنند و عبارت‌اند از:
خشکی دهان؛
سردرد و بی‌حالی؛
بی‌قراری؛
کاهش میل جنسی.
اینکه فردی به عوارض جانبی دچار می‌شود یا نه، به کدام‌یک از عوارض دچار می‌شود و عوارض هر چند وقت یک بار بروز می‌کنند، به دارو و دوز مصرفی خاص آن بستگی دارد.
واکنش افراد مختلف به داروها نیز متفاوت است. به همین دلیل مراجعه‌ی مرتب به پزشک در دوره‌ی مصرف دارو مهم است. این‌طوری پزشک می‌تواند شرایط را بررسی کند و اگر لازم بود، روند درمان را تغییر دهد. در اواخر درمان، به‌تدریج در دوره‌ی چندهفته‌ای دوز داروهای ضدافسردگی کاهش می‌یابد. اگر فردی ناگهانی مصرف داروها را قطع کند، احتمالاً (موقتاً) دچار مشکلات خواب، احساس تهوع و بی‌قراری می‌شود. قطع مصرف دارو به‌محض شروع احساس بهبودی بدون مشورت با پزشک ممکن است احتمال بازگشت افسردگی را افزایش دهد.
محصولات گیاهی برای درمان افسردگی
رایج‌ترین و معروف‌ترین داروهای گیاهی برای درمان افسردگی از گل راعی(علف چای) به دست می‌آیند. این محصولات اغلب برای درمان افسردگی خفیف استفاده می‌شوند. برخی نیز برای درمان افسردگی متوسط کاربرد دارند.
بعضی از محصولات گل راعی که برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، حتماً باید توسط پزشک تجویز شوند. مهم است بدانید محصولات گل راعی با دوزها و ترکیبات بسیار متفاوتی در بازار عرضه می‌شوند و داروهای گیاهی هم ممکن است عوارض جانبی داشته باشند یا اثر داروهای دیگر را افزایش یا کاهش دهند، بنابراین باید قبل از مصرف گل راعی با پزشک مشورت کنید.
معمولاً روش‌های درمانی بسیاری به افراد مبتلا به افسردگی پیشنهاد می‌شوند، اما اثرگذاری خیلی از آنها اثبات نشده است. برخی روش‌ها را نیز می‌توان به‌عنوان مکمل سایر روش‌های درمانی استفاده کرد.
۱. تکنیک‌های تن‌آرامی و یوگا
شواهدی وجود دارند که تکنیک‌های تن‌آرامی برای تسکین افسردگی خفیف تا متوسط مفیدند. این تکنیک‌ها شامل رویکردهایی نظیر آرام‌سازی پیش‌رونده عضلانی، آموزش خودزا (آرمیدگی)، موسیقی‌درمانی و یوگا می‌شوند. البته این روش‌ها به‌اندازه‌ی درمان‌های تأییدشده مانند روان‌درمانی مؤثر نیستند، ولی روان‌درمانگران گاهی تکنیک‌های آرام‌سازی را به‌عنوان بخشی از درمان آموزش می‌دهند.
۲. ورزش
ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی صحرایی، آهسته دویدن، دوچرخه‌سواری، شنا و کوهنوردی اغلب برای تسکین افسردگی یا پیشگیری از آن توصیه می‌شوند. بسیاری از مردم می‌دانند که فعالیت بدنی خلق‌و‌خوی آنها را بهبود می‌بخشد و به آنها انرژی بیشتری می‌دهد و همچنین اثبات شده است که فعالیت بدنی سبب کاهش افسردگی برخی از افراد می‌شود.
بااین‌حال طبق تحقیقات، فعالیت بدنی معمولاً تأثیر زیادی بر افراد مبتلا به افسردگی ندارد و تحقیقات کافی انجام نشده است که آیا فواید ورزش بلندمدت‌اند یا خیر. هرچند ورزش مکمل مفیدی برای روش‌های درمان‌های دیگر است.
همچنین مشخص نیست که افراد تا چه حد ممکن است از انواع مختلف ورزش برای درمان افسردگی سود ببرند. فعالیت بدنی ممکن است لزوماً برای همه انواع افسردگی مناسب نباشد. مثلاً افرادی که افسردگی شدید دارند، اغلب قادر به فعالیت فیزیکی نیستند و توصیه به انجام ورزش بیشتر ممکن است باعث بدترشدن حال آنها شود.
دکتر جولی اسمیت در کتاب « چرا تابه‌حال کسی این‌ها را به من نگفته بود؟»، همین مسئله را مطرح می‌کند و می‌گوید:
فرض کنید چند هفته‌ای به‌دلیل مشغله‌ی زیاد نتوانسته‌اید ورزش کنید. احساس خستگی و بدخلقی می‌کنید؛ درنتیجه ورزش‌کردن آخرین کاری است که می‌خواهید انجام دهید. اجتناب از ورزش حاصلی جز رخوت و بی‌حالی نخواهد داشت. با کاهش سطح انرژی شما، احتمال ورزش‌کردنتان و به موازات آن سطح خلق‌وخویتان کاهش می‌یابد. بدخلقی شما را به انجام کارهایی وامی‌دارد که شرایط روحیه‌ای شما را خراب‌تر می‌کند.
۳. نوردرمانی
نوردرمانی یا فتوتراپی برای درمان اختلال عاطفی فصلی (SAD) کاربرد دارد. برخی از افراد در ماه‌های تاریک‌تر سال دچار این نوع از افسردگی می‌شوند. اگر کمبود نور طبیعی بر خلق‌و‌خوی فرد اثر گذاشته باشد، درمان با نور مصنوعی روشی کاربردی خواهد بود. نوردرمانی شامل روزی نیم ساعت نشستن مقابل نوری خاص (دستگاه نوردرمانی) است.
۴. درمان با ایجاد اختلال خواب
این درمان شامل محرومیت موقتی بیمار از خواب است. فرد یک شب کامل بیدار می‌ماند و فقط شب بعد می‌خوابد. گفته می‌شود که این اختلال خواب متابولیسم مغز را تغییر می‌دهد و ممکن است منجر به بهبود خلق‌و‌خو شود. درمان با ایجاد اختلال خواب فقط به‌منظور بهبود موقت علائم است و می‌توان از آن در کنار سایر درمان ها استفاده کرد.
۵. درمان با ضربه‌ی الکتریکی تشنج‌آور
درمان با ضربه‌ی الکتریکی تشنج‌آور معمولاً در بیمارستان و با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. الکترودها روی سر بیمار قرار می‌گیرند و جریان الکتریکی ضعیفی از مغز عبور می‌کند و باعث تشنج می‌شود. بیمار چیزی حس نمی‌کند، زیرا این بیهوش است. معمولاً این درمان فقط برای آن دسته از افراد مبتلا به افسردگی شدید در نظر گرفته می‌شود که سایر درمان‌ها برایشان بی‌اثر بوده‌اند.
جمع‌بندی
افسردگی نوعی اختلال بسیار شایع است که سبب بروز طیفی از علائم از خفیف تا شدید می‌شود و ممکن است زندگی فرد را مختل کند. خوشبختانه با روش‌هایی مانند دارودرمانی و روان‌درمانی یا ترکیبشان می‌توان این اختلال را مهار کرد. فرد هرچه زودتر برای درمان افسردگی اقدام کند، مهار آن راحت‌تر خواهد بود. بنابراین اگر شک کردید که دچار افسردگی شده‌اید، بدون معطلی به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
منابع:
کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید، جفری یانگ و جنت کلوسکو
کتاب چرا تابه‌حال کسی این‌ها را به من نگفته بود، جولی اسمیت
کتاب افسردگی نهفته، مارگارت رابینسون رادرفورد
درمان افسردگی چقدر طول می‌کشد؟
درمان افسردگی چقدر طول می‌کشد؟
چگونه روان‌درمانگر پیدا کنیم؟
داروهای ضدافسردگی
محصولات گیاهی برای درمان افسردگی
