روانشناسی
حسادت کودکان چگونه شکل میگیرد؟
کودکان وقتی پای ابراز وجودشان در میان است، بسیار صریح هستند. ممکن است در ابراز عشق، نفرت، غم، حسادت یا سایر احساسات تردیدی نداشته باشند. حسادت به طرق مختلف بر کودکان تأثیر میگذارد. بنابراین، وقتی متوجه شدید که فرزندتان حسادت میکند، چه باید بکنید؟
شاید نگران شوید که آیا این موضوع بر طبیعت کودک شما تأثیر منفی خواهد گذاشت یا خیر. این مقاله کمکتان میکند راجعبه حسادت در کودکان و نحوهی برخورد مؤثر با آن بیشتر بدانید.
آنچه در این مقاله میخوانید
دلایل حسادت در کودکان چیست؟
اگر این سؤال برایتان پیش آمده که علت حسادت در فرزندتان چیست، شاید نکات زیر به شما در درک بهتر آن کمک کند:
لوس کردن بیشازحد
همهی والدین دوست دارند گاهی فرزندان خود را لوس و نازپرورده کنند. اما اگر فرزندتان را بیش از حد ناز و نوازش کنید ممکن است نسبت به دیگران احساس برتری کند. بنابراین، هرگاه با فردی برخورد کند که برتر از خودش است یا چیزی بهتر از آنچه خودش دارد، در اختیار دارد احساس حسادت و ناامنی میکند.
مقایسه
بسیار طبیعی است که والدین یک کودک را با کودک دیگر یا با فرزندان دیگر مقایسه کنند. اما تا زمانی که این مسئله را در بوق و کرنا نکنید، یعنی اجازه ندهید فرزندتان دربارهی آن باخبر شود، اشکالی ندارد. اما فرض کنید احساسات خود نسبت به این مقایسه را صریحاً اعلام میکنید و مدام فرزندتان را با خواهر یا برادر یا دوستش مقایسه میکنید. در این صورت، نه تنها باعث ایجاد احساس رقابت و پایین آمدن اعتمادبهنفس او میشوید، بلکه ممکن است باعث حسادت نیز شوید.
والدین نگرانتر و حمایتگرتر
والدین حمایتگر نگران سلامتی فرزندان خود هستند. اما گاهی اوقات والدین در این کار زیادهروی میکنند و وقتی کودک خود را رها میکنند، کودک احساس سردرگمی میکند و نسبت به کودکانی که اعتمادبهنفس بیشتری دارند، احساس حسادت میکند.
رقابت ناسالم
رقابت سالم برای هر کودک ضروری است، اما ایجاد رقابت هنگامی که ضروری نیست، ممکن است بر شخصیت کودک تأثیر منفی بگذارد و منجر به حسادت شود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که شما کودک را مقایسه کنید و از او انتظار داشته باشید کاری را انجام دهد که نمیتواند. مثلاً وقتی کودکی خیلی خوب میرقصد، شما از فرزندتان درخواست میکنید همین کار را انجام دهد؛ درحالیکه او نمیخواهد برقصد یا رقصیدن را دوست ندارد.
وقتی والدین بیشازحد سختگیر یا کنترلگر هستند و از فرزندانشان انتظار دارند که قوانین و مقررات آنها را بدون توضیح دلایل رعایت کنند، به احتمال زیاد در فرزندان خود کینه و حسادت ایجاد میکنند. فرزندان آنها ممکن است نسبت به دوستان یا همسالان خود احساس حقارت کنند زیرا دائماً در محیطی کنترلشده هستند. حسادتهای مهارتی و تحصیلی همهی کودکان مثل هم نیستند. برخی ممکن است در ورزش عالی باشند و برخی دیگر در تحصیلات. معمولاً کودکان به بچههایی که در فعالیتهای تحصیلی یا برنامههای آموزشی بسیار خوب عمل میکنند، حسادت میکنند.
حسادت خواهر و برادری
اغلب دیده میشود که فرزند بزرگتر به خواهر یا برادر کوچکتر خود حسادت میکند. این اتفاق ممکن است زمانی رخ دهد که والدین تمرکز خود را از فرزند بزرگتر به کودک تازه متولد شده تغییر دهند. شاید از نظر کودک بزرگتر برخورد با این موقعیت چالشبرانگیز باشد و نسبت به خواهر یا برادر خود احساس حسادت کند.
نشانههای کودک حسود چیست؟
در قسمت قبل با علل حسادت در کودکان آشنا شدیم، اما شناسایی علائم حسادت برای شما والدین نیز بسیار مهم است. در ادامه برخی از نشانههای حسادت کودک بیان شده است:
ممکن است بسیار تملکگرا شود.
اگر کودک شما احساس حسادت میکند، ممکن است دربارهی همه چیز بیشازحد تملکگرا شود. این نگرش محدود به امور مادی نیست. او شاید نسبت به والدین، خواهران، برادران و دوستان خود نیز احساس مالکیت کند. شاید نخواهد چیزی را به اشتراک بگذارد و این نگرش باعث افسردگی شود.
ممکن است مقایسه کند.
کودک حسود مهارتها، وسایل و چیزهای دیگرش را با سایر کودکان مقایسه میکند. اگر کمبود داشته باشد یا چیزی را یا نداشته باشد، ابراز نارضایتی میکند و عصبانی میشود.
اگر فرزند شما به خواهر یا برادرش حسادت میکند، شاید سعی میکند توجه شما را به خود جلب کند. بهترین راه برای جلب توجه والدین، بدرفتاری است. شاید کودکتان انواع و اقسام کارهایی را انجام دهد که شما را عصبانی میکند و همهی این تلاشها فقط برای این است که توجه شما را به سمت خود جلب کند.
ممکن است پرخاشگری کند.
کودک حسود رفتاری پرخاشگرانه و خشن از خود نشان میدهد. او نه تنها با خواهر و برادر یا دوستانش بدرفتاری میکند، بلکه ممکن است آنها را مورد آزارواذیت نیز قرار دهد. در برخی موارد، حتی ممکن است متوجه شوید که فرزندتان سعی دارد به خواهر، برادر یا دوستش آسیب برساند.
ممکن است احساس ناامنی کند.
شاید فرزند شما به دلیل حسادت احساس ناامنی کند. این رفتار با ورود نوزاد یا خواهر و برادر جدید در زندگی کودک آشکارتر میشود. کودک شما توجهطلب و از نظر عاطفی بسیار وابسته میشود و مدام خواهان عشق و محبت شماست.
عواقب حسادت که ممکن است کودکان با آن روبرو شوند.
حسادت احساسی منفی است بنابراین بر شخصیت فرزند شما تأثیر منفی میگذارد. در این قسمت برخی از عواقب حسادت که ممکن است کودک شما با آن مواجه شود، ذکر شده است. ممکن است کودکتان:
- پرخاشگر شود.
- به فردی زورگو و قلدر تبدیل شود.
- از دیگران کناره بگیرد و گوشهگیر شود.
- از خود درماندگی نشان دهد.
- عزتنفس پایینی داشته باشد.
چگونه با حسادت در کودکان مقابله کنیم؟
با حسادت باید به درستی برخورد کرد تا تأثیر نامطلوبی بر کودکان نداشته باشد. در ادامه چند راهحل که به شما در مقابله با حسادت کودک کمک میکند، بیان شده است:
به حرف فرزندتان گوش دهید.
حسادت سطحی نیست بلکه ریشهای عمیق دارد. با کودک خود صحبت کنید و به نگرانیها و دلایل او که باعث چنین رفتاری میشود، گوش دهید. گوش دادن به ترسها، نگرانیها و مشکلات فرزندتان به او کمک میکند که بر حسادت غلبه کند.
احساسات منفی را به احساساتی مثبت تبدیل کنید.
جهتدهی مثبت به افکار منفی کودک به او کمک میکند با حسادت مقابله کند. اگر خواهر یا برادر یا دوست او در تحصیل بهتر است، باید فرزندتان را تشویق کنید به جای اینکه نسبت به افراد بهتر از خود حس بدی داشته باشد، بیشتر درس بخواند و نمرات بهتری بگیرد.
ممکن است کودکتان رفتاری منفی و پرخاشگرانه از خود نشان دهد، اما شما باید نسبت به او مهربان و دلسوز باشید. فرزندتان را سرزنش یا تنبیه نکنید. درک این نکته ضروری است که فرزند شما با موقعیت عاطفی دشواری دستوپنجه نرم میکند و برای مقابله با آن به شفقت شما نیاز دارد.
اهمیت به اشتراکگذاری و سهیم شدن را توضیح دهید.
هر کودکی باید اهمیت مهربانی و به اشتراکگذاری را بیاموزد. وقتی کودک یاد میگیرد که وسایل خود را با سایر کودکان به اشتراک بگذارد، نه تنها میتواند دوست پیدا کند بلکه میتواند به از بین رفتن حسادتش نیز کمک میکند.
از مقایسه خودداری کنید.
مقایسه باعث ایجاد احساسات منفی و بیارزشی در افراد میشود. بنابراین، لطفاً کودکان خود را با کودکان دیگر، از جمله با دوستانشان مقایسه نکنید. هر کودکی منحصربهفرد است و استعدادهای متفاوتی دارد. کشف کنید که فرزندتان در چه زمینهای خوب است و کمکش کنید تا مهارتهای خود را تقویت کند و به آنها مسلط شود نه اینکه آنها را با دیگران مقایسه کنید.
بیشازحد از کودک خود تعریف نکنید.
شما به عنوان والدین فرزندتان را میپرستید و دوستش دارید و ممکن است گاهی به خاطر تلاشها و سختکوشیهایش از او تمجید کنید. اما از افراط در این کار خودداری کنید. شاید هنگامی که سایر کودکان از فرزند شما بهتر بودهاند، متوجه شوید که درحال تمجید بیشازحد از فرزندتان هستید و سخنان شما به کودکتان اطمینانخاطر دهد. بنابراین از انجام این کار خودداری کنید.
از مقایسهی عملکرد تحصیلی خودداری کنید.
بهتر است از مقایسهی عملکرد فرزندتان در مدرسه با خواهر و برادر یا دوستانش خودداری کنید. انجام این کار باعث ایجاد احساس خصومت و حسادت میشود. اگر فرزندتان نمرات خوبی کسب نمیکند، تشویقش کنید که به جای مقایسهی خود با دیگران، بیشتر درس بخواند.
القای رفتار مثبت.
تا حد امکان از چیزهایی که باعث ایجاد حسادت در فرزندتان میشود اجتناب کنید. شما باید از سنین پایین احساس عشق، به اشتراک گذاری و مهربانی را به کودک خود معرفی کنید و آموزش دهید. همچنین، آموزش حسادت به کودکان کمکشان میکند به روشی بهتر با این احساس مقابله کنند.
زمان کافی با آنها بگذرانید.
غالباً حسادت در کودکان به این دلیل ایجاد میشود که توجهی را که میخواهند و شایستهی آن هستند از شما دریافت نمیکنند. زمانی را در روز به تعامل با آنها اختصاص دهید؛ چه برای بازی کردن و چه بیرون بردنشان در فضای باز، انجام یک بازی خانوادگی، تماشای فیلم شبانه، خواندن کتاب قبل از خواب یا فقط نشستن و صحبت کردن با آنها دربارهی اتفاقات روزشان!
کمکشان کنید حسادت را به هدف تبدیل کنند.
اینکه به دیگران نگاه کنیم که به چیزهایی دست مییابند یا توانایی انجام کارهایی را دارند که ما نمیتوانیم، طبیعی است. این مسئله باعث حسادت میشود. اما چه میشود اگر به فرزندانتان کمک کنیدحسادتشان را به اهدافی تبدیل کنند که از صمیم قلب آرزویش را دارند؟ مثلاً اگر به دوستی که خوب دوچرخه سواری میکند حسادت میکنند، دوچرخهسواری را به آنها آموزش دهید. اگر از نفر اول کلاس رنجیدند، حمایتشان کنید و به آنها انگیزه دهید که بیشتر درس بخوانند تا به رتبهی بهتری دست یابند.
سخن پایانی
در این مقاله، مجموعهای از بهترین نکات فرزندپروری را مطرح کردیم که متخصصان بر آنها تأکید میکنند. با درنظرگرفتن این نکات میتوانید پدر یا مادر بهتری شوید و با صرف انرژی و زمان کمتری به نتیجهی مطلوب برسید. یکی از روشهای عالی برای تقویت مهارت فرزندپروری مطالعهی کتابهای مفید در این زمینه است. پیشنهاد میکنیم کتابهای «کتابی که آرزو میکنید والدینتان خوانده بودند» و «نیکسرشت» و «تربیت دخترانی رها از نگرانی» را بخوانید.
سوالات متداول
- حسادت کودکان از چه سنی شروع میشود؟
- آیا با مشاهده علائم حسادت در فرزندم باید فوراً مداخله کنم؟
- چگونه میتوانم به فرزندم کمک کنم تا برای غلبه بر حسادت، تابآوری و اعتمادبهنفس داشته باشد؟
به گفتهی هارت و کارینگتون (۲۰۰۲)، نوزادان تا شش ماهگی اگر متوجه شوند والدین با چیزهای فیزیکی و غیرفیزیکی به گونهای تعامل دارند که توجه را از آنها دور میکد، میتوانند نشانههایی از حسادت را نشان دهند. هنگام برخورد با کودک حسود، مداخله به شیوهی صحیح مهم است. خشن بودن یا توبیخ علنی او باعث خجالت، رنجش و عصبانیت میشود. فرزندتان را کنار بکشید و از لحنی آرام و همدلانه استفاده کنید و توضیح دهید چرا رفتار او مورد تأیید نیست. حسادت در کودکان بسیار رایج است. با این حال، اگر به طور مثبت با آن برخورد شود، ممکن است فرزند شما بر آن غلبه کند. اگر در مقابله با حسادت فرزندتان با مشکل مواجه هستید، از یک مشاور یا یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
