روانشناسی
نکات مهم و کلیدی شیوه های فرزندپروری
پدر و مادر بی‌نقص وجود ندارد، اما کارهای زیادی هستند که با انجامشان می‌توانید پدر یا مادری عالی باشید. در این مقاله، بهترین توصیه‌های متخصصان را گرد آورده‌ایم و توضیح داده‌ایم که چطور می‌شود به آنها عمل کرد. در ادامه با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله میخوانید
محدودیت‌های هوشمندانه تعیین کنید
۱. حدومرزها را تعیین کنید
کودکان خواهان محدودیت‌هایی هستند که به‌کمک آنها بتوانند دنیای گیج‌کننده را درک کنند و در آن گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند. با تعیین حدومرزها به کودک فرصت کاوش ایمن و اکتشاف توانایی‌ها و علایقش را بدهید.
۲. مانع استقلال کودک نشوید
کودک نوپای شما باید مستقل شود، پس وقتی یاد می‌گیرد اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند، ظرف غذایش را بعد از خوردن غذا به آشپزخانه ببرد و خودش لباسش را بپوشد، به او اجازه بدهید که این کارها را بکند. سپردن مسئولیت به کودک باعث تقویت عزت نفسش می‌شود و به‌نفع خودتان هم هست!
۳. همه‌ی مشکلات را خودتان حل نکنید
به کودک فرصت دهید که خودش راه‌حل مشکلات را پیدا کند. وقتی کودک کمی کلافه می‌شود، بپذیرید که این مسئله طبیعی است و سریع دست‌به‌کار نشوید که مشکل را به‌جای او حل کنید. این‌طوری به او اتکا به نفس و ایستادگی را می‌آموزید.
۴. فراموش نکنید که نظم و انضباط نوعی تنبیه نیست
وضع‌کردن محدودیت‌ها فقط برای این است که کودک بیاموزد چطور باید رفتار کند و راحت تر فردی لایق و دلسوز و مسلط بر زندگی‌اش شود.
۵. فقط تعدادی خط قرمز تعیین کنید
اگر تعداد زیادی قانون وضع کنید، کودک کلافه می‌شود و دیگر به حرفتان گوش نمی‌کند. سر مسائل جزئی مثل نحوه‌ی لباس‌پوشیدنش و بی‌ادبی‌های هرازگاهی با کودک درگیر نشوید. انرژی خود را صرف مسائل مهم‌تری مثل دعوانکردن، بی‌ادبانه حرف‌نزدن و دروغ‌نگفتن کنید.
با کودک خود وقت بگذرانید
با کودک خود وقت بگذرانید۱. با هم بازی کنید
اجازه دهید کودک بازی را انتخاب کند و نگران قوانین بازی نباشید. فقط با او همراه شوید و از هر لحظه‌اش لذت ببرید.
۲. هر روز با هم کتاب بخوانید
این کار را از نوزادی آغاز کنید. نوزادان عاشق گوش‌دادن به صدای پدر و مادرشان هستند. درآغوش‌گرفتن کودک و کتاب‌خواندن برایش سبب ایجاد وابستگی ایمن میان والد و فرزند می‌شود و کودک را به کتابخوانی عادت می‌دهد.
در بخشی از کتاب «افسانه‌ی عادی بودن»، درباره‌ی تأثیر مثبت تعامل پدر و مادر با نوزاد می‌خوانیم: «تا مدت‌ها فرض می‌شد تنها دلیلی که نوزادان مجبور بودند با مراقبان خود ارتباط داشته باشند نیازشان به غذا، جای گرم و سقف بالاسر بود. اکنون می‌دانیم نیازهای اجتماعی و عاطفی به همان اندازه است که در مدارهای عصبی‌مان به‌دست تکامل حَک شده است و رشدِ بهینه‌ی ما مستلزم رفع‌شدن نیازهای آنها هم هست.» در سایت Parents به این نکات بسیار توجه شده است.
۳. زمانی از روز را فقط به کودکتان اختصاص دهید
به کودک اجازه دهید فعالیتی را انتخاب کند و ده تا پانزده دقیقه دوتایی به آن مشغول شوید. در این مدت هیچ کار دیگری نکنید و نگذارید هیچ‌کس یا هیچ چیزی مزاحم کارتان شود. این بهترین راه ابراز عشقتان به کودک است.
۴. فعالیت‌های خانوادگی انجام دهید
بهترین کار برای بهبود کیفیت زندگی کودکان وقت‌گذراندن با پدر و مادرشان است. کودکانی که با پدر و مادر خود وقت می‌گذرانند، در مدرسه موفق‌ترند و مهارت حل مسئله‌شان قوی‌تر است و در کل بهتر از پس مسائل زندگی برمی‌آیند.
۵. خاطراتی به‌یادماندنی بسازید
وقتی فرزندان شما بزرگ شوند، احتمالاً تمام حرف‌هایتان را به خاطر نخواهند آورد، اما اوقات خوشی که با شما می‌گذرانند در ذهنشان حک می‌شوند، مانند زمانی که قبل از خواب برایشان کتاب میخوانید و می‌بوسیدشان یا دورهمی‌های خانوادگی.
الگوی خوبی باشید
۱. درست زندگی‌کردن را به کودک نشان دهید
کودکان با دیدن رفتار و اعمال والدینشان یاد می‌گیرند. درست رفتارکردن شما از نصیحت‌کردن خیلی مؤثرتر است.
۲. به اشتباهات خود اعتراف کنید
بهترین راه برای یاددادن پذیرفتن اشتباهات و عذرخواهی‌کردن به کودکان این است که خودتان هرگاه مرتکب اشتباهی شدید، به آن اعتراف کنید و بابت اشتباهاتی که باعث رنجش دیگران می‌شوند معذرت بخواهید.
۳. بیشتر به محیط‌زیست اهمیت دهید
به کودکان خود نشان دهید که اهمیت‌دادن به محیط‌زیست آسان است. مثلاً کمتر زباله تولید کنید، مواد بازیافتی را تفکیک کنید و برای وسایل قدیمی استفاده‌ای جدید پیدا کنید.
۴. همیشه حقیقت را بگویید
دلتان می‌خواهد که فرزندتان راستگو باشد؟ خب خودتان همیشه حقیقت رابگویید تا از شما یاد بگیرد.
۵. شریک زندگی‌تان را جلوی فرزندتان بغل کنید و ببوسید
رابطه‌ی عاطفی شما با شریک زندگی‌تان بهترین نمونه برای فرزندانتان است که بفهمند رابطه‌ی عاشقانه باید چطور باشد. بنابراین مهم است که در این زمینه هم الگوی خوبی برایشان باشید.
۶. تفاوت‌های نحوه‌ی والدگری شریک زندگی‌تان را بپذیرید و به آن احترام بگذارید
از شیوه‌ای که شریک زندگی‌تان برای تربیت فرزندان به کار می‌گیرد، حمایت کنید مگر اینکه شیوه‌اش خیلی اشتباه باشد. انتقاد به عملکرد شریک زندگی‌تان و بگومگو با او هم به رابطه‌ی خودتان آسیب می‌زند و هم به کودک احساس ناامنی می‌دهد.
تشویق را از یاد نبرید
تشویق را از یاد نبرید۱. از کودک به‌موقع و درست تعریف کنید
به‌جای اینکه فقط بگویید «کارت عالی بود!»، سعی کنید بازخورد مثبتی به او بدهید که مختص کار خوبش باشد. مثلاً می‌توانید بگویید: «خیلی خوشم اومد که صبر کردی صحبتم با تلفن تموم بشه و بعد گفتی بهت شیرینی بدم. کیف کردم که این‌قدر صبوری.»
کارل دوک در کتاب «طرز فکر»، درباره‌ی تعریف و تمجید از کودک نکته‌ی جالبی را مطرح کرده است: «والدین فکر می‌کنند با تعریف‌وتمجید از هوش و استعداد کودکان می‌توانند اعتماد‌به‌نفسی دائمی به آنها هدیه بدهند. این کارشان نتیجه‌ای ندارد و در واقع اثر معکوس می‌گذارد. سبب می‌شود به‌محض اینکه مشکلی پیش بیاید یا کار سخت شود، بچهها به خودشان شک کنند. بهترین هدیه‌ای که والدین می‌توانند به فرزندانشان بدهند، این است که به آنها بیاموزند چالش‌ها را دوست داشته باشند، درباره‌ی اشتباه‌ها کنجکاوی کنند، از تلاش لذت ببرند، به‌دنبال راهکار‌های جدید باشند و به یادگیری ادامه دهند. به این ترتیب فرزندان مجبور نیستند برده‌ی تعریف‌وتمجید باشند. آنها راهی به‌درازای یک عمر در پیش دارند تا اعتماد‌به‌نفسشان را بسازند و ترمیم کنند.»
۲. نشان دهید که کار خوبش خوشحالتان کرده است
وقتی کودکتان کار مفید یا خوبی انجام می‌دهد، احساس خوبتان را به او نشان دهید. این‌طوری تشویق می‌شود که باز هم آن کار خوب را انجام دهد.
۳. پیش دیگران از کودکتان تعریف کنید
وقتی می‌شنویم که کسی از ما پیش دیگری تعریف میکند، تأثیرش بیشتر از وقتی است که فرد به خودمان بازخورد مثبت می‌دهد. پس برای اینکه تأثیر تعریف و تمجید شما از کودک بیشتر شود، می‌توانید این کار را غیرمستقیم انجام دهید. مثلاً پیش مادربزرگ، پدر یا حتی عروسکش جوری از او تعریف کنید که انگار حواستان نیست او دارد به حرف‌هایتان گوش می‌دهد. می‌توانید این کار را موقع حرف‌زدن با تلفن هم انجام دهید.
هوای خودتان را داشته باشید
۱. کمی استراحت کنید
وقتی خیلی خسته‌اید، می‌توانید کمی به خودتان استراحت دهید. اینکه یک بار برای فرزندتان غذا درست نکنید، باعث نمی‌شود که پدر یا مادر بدی شوید.
۲. به احساسات خود اعتماد کنید
هیچ‌کس فرزندتان را بهتر از شما نمی‌شناسد، پس وقتی پای سلامت آنها در میان است، به غرایز خود اعتماد کنید. وقتی فکر میکنید یک جای کار می‌لنگد، احتمالاً حق با شماست.
۳. راحت نه بگویید
در برابر وسوسه‌ی پذیرفتن کار بیشتر در اداره یا کار داوطلبانه‌ی مستمر برای مدرسه‌ی فرزندتان مقاومت کنید. بهتر است این وقت اضافه را در کنار فرزندانتان بگذرانید.
۴. اجازه ندهید فرزندتان به شما بی‌احترامی کند
هرگز به کودکتان اجازه ندهید به شما یا هر کس دیگری بی‌احترامی کند و حرف‌های ناراحت‌کننده بزند. اگر چنین کاری کرد، خیلی سفت‌وسخت جلویش بایستید و تذکر بدهید که به‌هیچ‌وجه چنین رفتاری را نمی‌پذیرید.
۵. از دیگران کمک بگیرید
از شریک زندگی‌تان، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های فرزندتان، معلم مدرسه و پرستار بچه برای جاانداختن ارزش‌ها و رفتارهای درست برای کودک کمک بگیرید، از آموزش تشکرکردن و مهربان‌بودن گرفته تا جیغ‌ودادنکردن.
مهارت‌های اجتماعی را به کودک بیاموزید
مهارت‌های اجتماعی را به کودک بیاموزید۱. تعامل کردن را به کودک بیاموزید
هنر تعامل‌کردن با دیگران مهارتی مهم است که اغلب والدین از آموزش آن به کودک خود غافل می‌شوند. از کودک سؤالاتی مانند «امروز توی مدرسه اتفاق خوبی افتاد؟» و «فردا بعدازظهر می‌خوای کجا بری؟» بپرسید تا تعامل‌کردن با دیگران را یاد بگیرد.
۲. به کودک یاد بدهید که شجاع باشد
به کودک بگویید که همیشه به رنگ چشمان طرف مقابل دقت کند. این‌طوری یاد می‌گیرد که ارتباط چشمی برقرار کند و اعتمادبه‌نفسش زیاد می‌شود، درنتیجه قاطعانه‌تر رفتار خواهد کرد و احتمالش کمتر می‌شود که کسی به او زور بگوید.
۳. احساسات قوی کودک را تصدیق کنید
وقتی کودک کمی آرام گرفت، از او بپرسید: «الان چه احساسی داری؟ به‌نظرت چی‌کار می‌شه کرد که حالت بهتر بشه؟» بعد به حرف‌هایش گوش کنید. این‌طوری خیلی راحت‌تر با مسئله کنار می‌آید و زودتر حالش بهتر می‌شود.
قدردانی را به کودک بیاموزید
۱. به کودک نشان دهید که چگونه شهروند خوبی باشد
روش‌هایی برای کمک به دیگران در تمام طول سال پیدا کنید. کودکان با انجام کارهای داوطلبانه احساس ارزشمندبودن می کنند.
۲. کودک را لوس بار نیاورید
همیشه این جمله را در ذهن داشته باشید که «همه‌ی کودکان ارزشمند و عزیزند، اما هیچ کودکی تافته‌ی جدابافته نیست.»
۳. درباره‌ی معنی «انسان خوب بودن» با کودک صحبت کنید
این کار را از سن کم آغاز کنید. مثلاً وقتی شب قبل از خواب، دارید برای کودک نوپای خود قصه می‌گویید، از او بپرسید که به‌نظرش شخصیت‌های داستان خوب‌اند یا بد و چرا این‌طور است.
۴. برای کودک توضیح دهید چرا ارزش‌ها مهم‌اند
ساده‌ترین توضیح این است که وقتی مهربان، بخشنده، راستگو و مؤدبیم، باعث می‌شویم دیگران احساس خوبی داشته باشند و ما هم به خودمان احساس خوبی پیدا می‌کنیم.
۵. هرشب موقع شام، خانوادگی شکرگزاری کنید
نوبتی درباره‌ی کسانی که آن روز با شما مهربان بوده‌اند و لطفی در حقتان کرده‌اند، صحبت کنید. شاید این کار کمی مسخره به نظر برسد، اما باعث می‌شود که همه احساس خوبی کنند.
همیشه بگویید «عاشقتم»
۱. بین فرزندانتان فرق نگذارید
همه‌ی فرزندانتان را به یک اندازه دوست داشته باشید، اما با هرکدامشان منحصربه‌فرد رفتار کنید، زیرا آنها با هم تفاوت دارند.
۲. هر بار به فرزندان احساس علاقه کردید، بگویید که دوستش دارید حتی اگر ششصدمین بار در روز باشد!
خیالتان راحت باشد که هیچ کودکی با ابراز علاقه‌ی پدر و مادرش لوس نمی‌شود.
۳. به یاد داشته باشید که کودکان همیشه پیش شما نمی‌مانند
قدر سال‌هایی را که فرزندانتان پیش شما هستند بدانید و تمام تلاشتان را بکنید که کمکشان کنید به‌خوبی رشد کنند و انسان‌های خوبی شوند.
۴. از هر لحظه‌ی والدگری لذت ببرید
بله پدر یا مادر بودن سخت‌ترین کار دنیاست و کلی دردسر دارد، اما یک لبخند کودکتان به تمام این سختی‌ها می‌ارزد. پس قدر تک‌تک لحظات خود، حتی سختی‌ها، را بدانید و از آنها لذت ببرید.
به فکر تقویت ذهن و جسم کودک باشید
۱. اشاره‌کردن را به کودک یاد دهید
اینکه کودکی نمی‌تواند حرف بزند، دلیل نمی‌شود که حرفی هم برای گفتن نداشته باشد. اگر کودک را آموزش دهید، بدون حرف‌زدن و فقط با چند اشاره‌ی ساده می‌تواند به شما بفهماند که چه نیازها و احساساتی دارد و این از کلافگی‌اش می‌کاهد.
۲. در اتاق‌خواب کودک تلویزیون نگذارید
تحقیقات متعددی حاکی از این بوده‌اند که وقتی کودک داخل اتاقش تلویزیون دارد، وزن اضافه میکند، کمتر می‌خوابد، نمراتش کمتر می‌شوند و مهارت‌های اجتماعی‌اش افت می‌کنند.
۳. کودک را به تحرک وادارید
طبق تحقیقات اخیر، ممکن است رشد مغزی کودکان با میزان فعالیت جسمانی‌شان در ارتباط باشد. نوزاد را روزی چند بار روی شکمش بخوابانید، اجازه دهید کودک نوپا به‌جای کالسکه سوارشدن خودش راه برود و برای بچه‌های بزرگ‌تر فرصت‌هایی را فراهم کنید که حسابی ورزش کنند.
حواستان به سلامتی کودک باشد
۱. حتماً کودک را برای دریافت واکسن‌های لازم پیش پزشک ببرید
هنوز هم بعضی بیماری‌های جدی مانند سرخک در سراسر جهان شیوع دارند، پس حتماً واکسیناسیون را جدی بگیرید.
۲. به بهداشت دهان و دندان کودک توجه کنید
کودک را تشویق کنید روزی دو بار با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزند تا از پوسیدگی دندان‌هایش پیشگیری شود.
۳. نکات ایمنی را جدی بگیرید
- تمام خانه را برای کودک ایمن کنید.
- هرگز کودک زیر پنج سال را در حمام تنها نگذارید.
- از درست وصل‌شدن و ایمن‌بودن صندلی کودک در خودروی خود مطمئن شوید.
- به کودک اصرار کنید که حتماً موقع دوچرخه‌سواری، اسکیت‌سواری و فعالیت‌های مشابه، کلاه ایمنی سرش بگذارد.
۴. به توصیه‌های پزشک اطفال توجه کنید
اگر پزشک می‌گوید که علت تب کودک عفونت ویروسی است، برای تجویز آنتی‌بیوتیک به او اصرار نکنید. بهترین درمان عفونت ویروسی استراحت‌کردن و مصرف زیاد مایعات است و اگر اصرار کنید که کودک آنتی‌بیوتیک مصرف کند، ممکن است مشکلاتی مانند مقاوت دارویی برایش ایجاد شوند.
۵. استفاده از کرم ضدآفتاب را فراموش نکنید
هر روزی که کودک از خانه بیرون می‌رود، برایش کرم ضدآفتاب بزنید. بعد از مدتی این کار برایش کاملاً طبیعی می‌شود و به آن عادت میکند.
۶. قبل از اینکه کودک خوابش ببرد، او را به اتاق‌خوابش ببرید
این‌طوری کودک یاد می‌گیرد خودش را آرام کند تا خوابش ببرد و دیگر دچار مشکلات قبل از خواب نمی‌شود.
فلیپا پری در کتاب «کتابی که آرزو میکنید والدینتان خوانده بودند»، درباره‌ی یکی از رایج‌ترین مشکلات قبل از خواب کودکان می‌گوید: «وقتی بچهها خیلی کوچک‌اند، ممکن است از اشباح یا هیولاهایی حرف بزنند که زیر تخت هستند. به‌جای اینکه به داستان یا دلیلی توجه کنید که ارائه می‌‌‌‌دهند، به احساسی که نشان می‌‌‌‌دهند توجه کنید. به‌جای آنکه بی‌معطلی این نظر را رد کنید، نامی برای احساسی تعیین کنید که هیولا در او ایجاد میکند. «انگار ترسیده‌ای، یه‌کم بیشتر به من می‌گی؟» یا «بیا یه داستان درباره‌ی این هیولاها بسازیم. اسم‌هاشون چیه؟» اگر این کار را بکنید، ممکن است بتوانید هیولاها را شکست بدهید.»
۷. دست‌شویی رفتن را به‌موقع به کودک بیاموزید
اگر این دو نشانه را دیدید، می‌توانید کودک را از پوشک بگیرید:
- حس میکند که زمان دفع ادرار یا مدفوعش است. (با فهمیدن اینکه دست‌شویی‌اش ریخته است، فرق دارد.)
- خودش از شما می‌خواهد که پوشکش را عوض کنید.
سخن پایانی
در این مقاله، مجموعه‌ای از بهترین نکات فرزندپروری را مطرح کردیم که متخصصان بر آنها تأکید می‌کنند. با درنظرگرفتن این نکات می‌توانید پدر یا مادر بهتری شوید و با صرف انرژی و زمان کمتری به نتیجه‌ی مطلوب برسید.
یکی از روشهای عالی برای تقویت مهارت فرزندپروری مبتنی بر طرحواره مطالعه‌ی کتاب‌های مفید در این زمینه است. پیشنهاد می‌کنیم کتاب‌های «کتابی که آرزو میکنید والدینتان خوانده بودند» و «افسانه‌ی عادی‌بودن» و «طرز فکر» را بخوانید.
 |
|
 |
افسانه عادی بودن |
کتابی که آرزو میکنید والدینتان خوانده بودند |
طرز فکر |
منابع
کتاب «کتابی که آرزو میکنید والدینتان خوانده بودند»
کتاب «افسانه‌ی عادی‌بودن»
کتاب «طرز فکر»
من به تازگی این نوشته رو خوندم و باید بگم که تأثیرش روی دختر کوچکم فوق‌العاده بوده. قبلاً خیلی نگران بودم که نکنه نتونه در محیط‌های اجتماعی خوب کنار بیاد، ولی با این روشهای فرزندپروری، اون یاد گرفته که چطور با دیگران تعامل کنه و احساساتش رو بیان کنه. خیلی خوبه که یک منبع عملی و مفید پیدا کردم که بتونم به عنوان یک مادر ازش استفاده کنم.
سلام یه سوال داشتم من چطور می‌تونم به بچم یاد بدم که ارتباط چشمی موثری داشته باشه؟ هرکی باهاش حرف میزنه چشاشو می دزده همش میترسم این رفتار روش بمونه بزرگم شه
اگر والدین می‌دانستند نوع نگاه و توجه به فرزندانشان تا چه حد تاثیرگذار است، هرگز فرزندانشان را با هم مقایسه نمی‌کردند و بین آنها فرق نمی‌گذاشتند.
سلامت روان فرزندان خیلی مهم است لطفاً بین فرزندان فرق نگذارید.
بهترین کتاب فرزند پروری به نظر من : کتاب والدین صلح طلب، کودکان شاد است که یکی از کتاب‌های بسیار مفید برای تربیت فرزندان که اتفاقا نویسنده آن هم موسس وب سایت مشهور AhaParenting است.
فرزندپروری یکی از مهم‌ترین و چالش برانگیزترین مسئولیت‌های زندگی هر مادری است.
به عنوان یک مادر، معتقدم اولین و مهم‌ترین اصل از نکات فرزندپروری، عشق و محبت بی‌قید و شرط به فرزندان است.
کودکان باید احساس کنند که والدینشان آنها را دوست دارند و در همه حال حتی کار اشتباه آنها را حمایت می کنند
ببخشید آیا کتابی به اسم بین فرزندانتان فرق نگذارید وجود دارد؟ من فکر کنم قبلا اسم این کتاب رو شنیدم ولی جایی پیداش نکردم حقیقتا
به نظر من یکی از اصلی ترین نکات فرزند پروری اینه که یاد بگیریم کودک نیز نیاز به حریم شخصی داره و قرار نیست همیشه و هر جا کنترلش کنیم