روانشناسی
+۲۷ تا از مهم ترین خصوصیات والدین سمی + شناخت رفتار آنها
والدین سمی خشن‌اند، از فرزندان حمایت نمی‌کنند و سوءرفتارهای احساسی دارند. آنها فضایی پرتنش در محیط خانه ایجاد می‌کنند و فرزندان را در استرس سمی مزمن قرار می‌دهند.
این تجربیات نامطلوب در دوران کودکی ممکن است بر سلامت جسمی و روانی فرزندان تأثیری منفی داشته باشد. در این مقاله، ۲۷تا از خصوصیات والدین سمی را مطرح کرده‌ایم.
آنچه در این مقاله میخوانید
والد سمی یعنی چه؟
والد سمی فضایی ناسالم در خانه درست می‌کند و سبب می‌شود فرزندان در این خانه هر روز مدتی طولانی تحت استرس باشند. این پدیده استرس سمی نامیده می‌شود. این والدین نیازهای خود را به نیازهای فرزندان در اولویت قرار می‌دهند.
طبق تحقیقات، داشتن والدین سمی سبب می‌شود فرزندان تجربیاتی نامطلوب در دوران کودکی داشته باشند که اثراتی طولانی‌مدت روی سلامت عاطفی و فیزیکی آنها می‌گذارند. مثلا سبب بروز اختلال استرس پس از سانحه پیچیده (C-PTSD) و بیماری‌های قلبی می‌شوند.
والد سمی چه نشانه‌هایی دارند؟(خصوصیات والدین سمی)
۱. سوءرفتارهای روانی دارند
والدین سمی سوءرفتارهای روانی و رفتاری خصمانه دارند و خشن‌اند. فریادکشیدن، جیغ‌و‌دادکردن و خطاب‌کردن فرزندان با نام‌های توهین‌آمیز ابزارهای اصلی این والدین برای ارتباط با فرزندانشان‌اند.
والدینی که سوءرفتار دارند، انتقادهای تند و تیزی از فرزندان خود می‌کنند و چیزهای آزاردهنده‌ای می‌گویند که از لحاظ احساسی به فرزندانشان آسیب می‌زنند.
۲. سوءرفتارهای فیزیکی دارند
برخی از والدین سمی سوءرفتارهای فیزیکی یا جنسی هم دارند. آنها به‌جای عشق‌ورزیدن، رفتار گرم و مراقبت‌کردن از فرزندان خود به آنها آسیب می‌زنند و ترس و وحشت در آنها ایجاد می‌کنند.
والدینی که سوءرفتارهای فیزیکی دارند وقتی عصبانی می‌شوند، فرزندان خود را کتک می‌زنند. والدینی که سوءرفتارهای جنسی دارند مرتکب رفتارهای جنسی یا سوءاستفاده‌های جنسی از فرزندان خود می‌شوند یا فرزندان را در معرض محتوای جنسی قرار می‌دهند.
۳. از تنبیه‌های خشن استفاده می‌کنند
والدین سمی از تنبیه‌های خشن به‌عنوان ابزاری برای کنترل و تنبیه فرزندان خود استفاده می‌کنند از جمله سرزنش‌کردن، ایجاد محدودیت‌های غیرمنطقی یا تنبیه‌های فیزیکی. این اقدامات شدید معمولا با رفتار یا اشتباه فرزند تناسب ندارند.
۴. به سخت‌گیری از روی دوست‌داشتن افتخار می‌کنند
والدین سمی اغلب رفتارهای خشن و سوءرفتارهای خود را تحت پوشش «سخت‌گیری از روی دوست‌داشتن» پنهان می‌کنند و این رفتارهای مضر را تنبیه‌های مفید می‌نامند.
آنها به سوءرفتارهای فیزیکی خود برچسب «پدر و مادری کردن به روش قدیمی» می‌زنند و رفتارهای مخرب را با برچسب «روش‌های سنتی» عادی‌سازی می‌کنند.
۵. از روش فریب‌دادن چراغ‌گازی (گسلایت) استفاده می‌کنند
والدین سمی واقعیت را تغییر می‌دهند تا با نیازهای خودشان منطبق شود و برای انجام این کار گیجی و شک و تردید در ذهن فرزندان خود ایجاد می‌کنند به طوری که فرزندان به درستی ادراک و خاطرات خود شک می‌کنند.
این والدین در هر موقعیتی نقش قربانی را بازی می‌کنند و مسئولیت خودشان را به دوش بچه‌ها می‌گذارند و آنها را سرزنش می‌کنند.
۶. از تحقیر فرزندان خود لذت می‌برند
والدین سمی از تحقیر و شرمنده‌کردن فرزندان خود لذت می‌برند و از آن برای ازبین‌بردن عزت‌نفس آنها استفاده می‌کنند تا فرزندان خود را کنترل کنند.
۷. سختگیرند
برخی از والدین سمی تمامیت‌خواه‌اند و قوانین محدود‌کننده و غیرواقعی دارند.
۸. به‌شدت منتقدند
والدین سمی مدام از بقیه انتقاد می‌کنند. آنها اغلب در رفتارها و انتخاب‌های بقیه اشتباه می‌بینند. فرزندانی که والدین سمی دارند، اغلب احساس می‌کنند هر کاری هم که بکنند هرگز نمی‌توانند انتظارات والدین خود را برآورده کنند یا تأیید آنها را دریافت کنند.
۹. متعصب‌اند
والدین سمی روی درستی ارزش‌ها و نظرات خود پافشاری می‌کنند و نظرات دیگران را غلط می‌دانند. این والدین به فرزندان خود فشار می‌آورند تا نظرات و ارزش‌هایی مشابه مال خودشان داشته باشند.
۱۰. به احساسات خود مسلط نیستند
والدین سمی دمدمی‌مزاج و از نظر احساسی ناپایدارند. آنها با کوچک‌ترین اتفاق تحریک‌آمیزی دراماتیک، متخاصم، پرخاشگر و ظالم می‌شوند؛ ناگهان طغیان می‌کنند و احساسات خود را سر فرزندانشان خالی می‌کنند.
۱۱. حساس‌اند و خیلی زود به آنها برمی‌خورد
والدین سمی اغلب عزت‌نفس کمی دارند و به‌شدت به انتقاد حساس‌اند و وقتی کسی به اعتبارِ نظرات، ارزش‌ها یا اقداماتشان شک کند، واکنشی به‌شدت منفی نشان می‌دهند.
آنها هر شکلی از موافق‌نبودن افراد را حمله‌ای شخصی در نظر می‌گیرند و همین مسئله سبب می‌شود تقابلی و پرخاشگرانه واکنش نشان دهند.
۱۲. عملکرد فرزندان خود را تأیید نمی‌کنند
والدین سمی به‌ندرت عشق یا تأیید خود را به فرزندانشان نشان می‌دهند.
۱۳. سلطه‌جو هستند
والدین سمی کارها را با سلطه‌جویی پیش می‌برند. آنها از ترس همچون ابزاری برای رعایت قوانین استفاده می‌کنند و خواسته‌های غیرمنطقی این والدین اغلب تا دوران بزرگ‌سالی هم همراه فرزندانشان می‌ماند.
۱۴. فضول‌اند
والدین سمی بدون احترام به فضاهای شخصی فرزندان خود به حریم شخصی آنها تجاوز می‌کنند. آنها پیام‌های فرزندان خود را می‌خوانند و دائم در زندگی اجتماعی آنها دخالت می‌کنند.
۱۵. آنها دوست ندارند فرزندانشان دوستی داشته باشند
والدین سمی به دوستان فرزندان خود حسادت می‌کنند و تلاش می‌کنند آنها را از دیگران جدا کنند تا سلطه و نفوذ خود روی آنها را حفظ کنند.
این والدین دوستی‌های فرزندان خود را نابود می‌کنند یا آنها را از تجربیات اجتماعی محروم می‌کنند و جلوی توسعه مهارت‌های ارتباطی، همدلی و حس تعلق را در آنها می‌گیرند.
۱۶. فریب‌کارند
برخی از والدین سمی از ترس، احساس گناه و احساس شرم برای فریب احساسی فرزندان و تسلط بر آنها استفاده می‌کنند. آنها محیطی ایجاد می‌کنند که در آن فرزندانشان مدام اضطراب دارند و از اشتباه‌کردن یا ناراحت‌کردن والدین خود می‌ترسند.
۱۷. از عشق همچون سلاح استفاده می‌کنند
برخی از والدین سمی محبت خود را قطع می‌کنند یا از حرف‌نزدن برای نمایش نارضایتی خود استفاده می‌کنند یا با فرزندی که استانداردهای آنها را رعایت می‌کند، رفتاری جانبدارانه دارند.
۱۸. رفتاری سرد دارند و از لحاظ عاطفی در دسترس نیستند
والدین سمی محیطی سرد و عاری از تعامل برای فرزندان ایجاد می‌کنند و جلوی ایجاد دلبستگی امن را می‌گیرند. بدون هدایت و الگو‌سازی والدین، فرزندان برای بیان و تنظیم احساسات خود دچار مشکل می‌شوند.
مقالات پیشنهادی سردبیر
۱۹. حامی نیستند
والدین سمی از فرزندان خود پشتیبانی عاطفی نمی‌کنند و آنها را تشویق و درک هم نمی‌کنند. چنین والدینی درگیری‌های فرزندان خود را نادیده می‌گیرند و حاضر به دخالت در اهداف و آرزوهای آنها نیستند.
۲۰. احساسات فرزندان خود را بی‌اعتبار می‌کنند
والدین سمی احساسات فرزندان خود را رد می‌کنند یا کوچک می‌شمارند و این احساسات را تأیید نمی‌کنند. آنها ناراحتی، عصبانیت یا خستگی فرزندان خود را با عباراتی این‌چنینی نامعتبر نشان می‌دهند: «داری زیادی واکنش نشون می‌دی!»، «اون‌قدرها هم مهم نیست» یا «بسته دیگه بابا بی‌خیال!»
۲۱. علاقه یا احترامی به فرزندان خود نشان نمی‌دهند
والدین سمی علاقه یا احترامی به نظرات، عقاید یا اولویت‌های دیگران، به‌خصوص فرزندانشان، نشان نمی‌دهند.
۲۲. خودشیفته‌اند
والدین سمی خودمحورند. آنها اولویت اول را به نیازهای خودشان می‌دهند. در موارد خیلی شدید، این خصوصیت با اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) همراه و سبب می‌شود این افراد اصلا با دیگران همدردی نداشته باشند.
برخی از والدین سمی از فرزندان خود انتظار دارند فارغ از هر رفتاری که دارند آنها را تحسین کنند. البته توجه داشته باشید که اختلال شخصیت خودشیفته را فقط متخصصان آموزش‌دیده می‌توانند تشخیص بدهند.
۲۳. اعتقاد دارند که همیشه حق با آن‌هاست، حتی اگر اشتباه کنند
والدین سمی ذهنیت «همیشه حق با منه» دارند. این نگرش ناشی از نیاز عمیق این افراد به حفظ سلطه‌شان است.
۲۴. انتظار دارند فرزندانشان ذهن آنها را بخوانند
والدین سمی انتظاری غیرواقع‌گرایانه از فرزند خود دارند. آنها می‌خواهند فرزندشان بتواند ذهن آنها را بخواند و نیازها و تمایلاتشان را حدس بزند. وقتی فرزندان نمی‌توانند آنها را درک کنند یا بر اساس خواسته‌های ناگفته‌شان عمل کنند، عصبانی می‌شوند.
۲۵. فرزندان خود را امتدادی برای خودشان می‌بینند
والدین سمی فرزندان خود را افرادی مستقل که هویت و نیازهای خودشان را دارند نمی‌بینند. والدین فرزندان را بخشی از خودشان می‌بینند و آرزوها، ارزش‌ها و باورهای خودشان را به فرزندانشان تحمیل می‌کنند.
۲۶. هرگز عذرخواهی و ابراز پشیمانی نمی‌کنند
والدین سمی هرگز اعتراف نمی‌کنند که روش تربیتی‌شان اشتباه، آسیب‌زا یا آزاردهنده بوده است. آنها اصرار دارند که آسیب‌های فیزیکی و احساسی که به فرزندان خود زده‌اند به نفع خود فرزندان بوده‌اند و روش استاندارد برای تربیت فرزند محسوب می‌شوند.
۲۷. هر کس دیگری به‌جز خودشان را سرزنش می‌کنند
والدین سمی هرگز مسئولیت کارهای خود را بر عهده نمی‌گیرند. آنها عموما همه‌چیز را انکار و تمام افراد خانه را بابت آشفتگی، تنش و خصومت سرزنش می‌کنند.
چرا بعضی والدین این‌قدر سمی هستند؟
بسیاری از والدین سمی به این دلیل سمی‌اند که خودشان هم دوران کودکی سمی داشته‌اند و اغلب دچار افسردگی، اضطراب اجتماعی یا کمبود عزت‌نفس‌اند.
وقتی این والدین با استرس خیلی زیادی مواجه می‌شوند، چون مهارت‌های انطباقی مناسب را ندارند، رفتاری متخاصم پیدا می‌کنند و از لحاظ احساسی سوءرفتار نشان می‌دهند. بررسی ۴۴ مادر با سوءرفتارهای روانی این ارتباط را تأیید کرده است.
نوجوانان باید چطور با والدین سمی خود رفتار کنند؟
برای اینکه نوجوان بتواند با والدین سمی خود کنار بیاید، صبر و برنامه‌ریزی الزامی‌اند، چون انتخاب‌های نوجوانان محدودند. به حداقل رساندن درگیری‌ها، مراقبت خوب از خود و برنامه‌ریزی برای آینده بهترین روش‌ها برای عبور از این مرحله‌اند.
وقتی بزرگ شوید، گزینه‌های بیشتری خواهید داشت. وقتی برنامه داشته باشید، می‌توانید رابطه سمی با والدین خود را قطع کنید و زندگی بهتری داشته باشید.
تأثیرات والدین سمی بر دوران بزرگ‌سالی فرزندان
والدین سمی هشت اثر روی دوران بزرگ‌سالی دارند:
- اختلالات روانی: استرس سمی ناشی از تجربیات نامطلوب دوران کودکی روی رشد مغز و سلامت روانی فرزندان اثر منفی می‌گذارند. فرزندانی که والدینی سمی دارند، در مراحل بعدی زندگی بیشتر دچار اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شوند.
- نداشتن تسلط بر احساسات: بی‌نظمی‌های احساسی یکی از نشانه‌های رایج در این بچه‌هاست.
- کاهش کارایی اجرایی: بچه‌هایی که در خانواده‌های ناکارآمد بزرگ می‌شوند حافظه کاری، قدرت بازداری و توجه ضعیف‌تری دارند. این مسئله بر دستاوردهای آکادمیک، رابطه با همسالان و کنترل شخصی آنها اثر منفی می‌گذارد.
- کمبود عزت‌نفس: بچه‌های خانواده‌های ناکارآمد اغلب عزت‌نفس کمتری دارند.
- رفتارهای ضداجتماعی: نوجوانان در خطر بزهکاری و مصرف مواد مخدر قرار می‌گیرند.
- سیستم ایمنی ضعیف: بچه‌هایی که در خانه‌هایی پر از سوءرفتار و غفلت بزرگ می‌شوند، اغلب سیستم ایمنی ضعیفی دارند. احتمال بروز بیماری‌های فیزیکی مانند آسم، فشار خون، چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی‌عروقی در این بچه‌ها بیشتر است.
- مشکل در روابط: ممکن است بچه‌هایی که با والدین خود رابطه‌ای همراه با اعتماد و وابستگی امن شکل نمی‌دهند، برای ایجاد و حفظ روابط صمیمی و سالم در بزرگ‌سالی با مشکل روبه‌رو شوند.
- قرارگرفتن در معرض سوءاستفاده دیگران: بچه‌هایی که به دنبال دریافت عشق و تأییدند و آن را در خانه دریافت نمی‌کنند، ممکن است رفتارهایی برای راضی نگه‌داشتن بقیه در پیش بگیرند، با مشکلات رهاشدگی دست‌وپنجه نرم کنند، وابستگی بیش از حد نشان دهند یا اختلاف‌گریز شوند. ممکن است با تعیین حدومرزها مشکل پیدا کنند یا ناخواسته وارد روابطی همراه با سوءرفتار شوند تا نیاز به توجه خود را برطرف کنند.
از کجا بفهمم والدینم سمی هستند؟
اگر رفتارهای والدینتان سبب ایجاد استرس مزمن در شما شده‌اند، یعنی والدینی سمی دارید. پریشانی مزمن ناشی از کارهای تکراری والدینتان استرس سمی نامیده می‌شود.
پدر و مادری کردن سمی سبب ایجاد تجربیات نامطلوب در دوران کودکی می‌شود که خود سبب ایجاد آسیب‌های روحی و روانی در دوران کودکی است.
در بخشی از کتاب «به دور از تنش» می‌خوانیم: «برای عصبانی‌نبودن از والدین خود، مجبور نیستید ببخشید و فراموش کنید. شما می‌توانید والدین خود را همین‌طور که هستند، با همین رفتارها، بپذیرید. اتفاقاتی که در زندگی والدین شما افتاده دلیل موجهی برای بدرفتاری با شما نیست. بااین‌حال، درک باعث فضل می‌شود. ممکن است والدین شما سابقه‌ی اعتیاد یا آسیب روحی داشته باشند یا ممکن است مهارت‌های لازم برای پرورش شما را نداشته باشند. تجربیات زندگی و راهبردهای ناسالم آنها احتمالاً در روابطشان با شما تأثیر گذاشته است. موارد گفته‌شده هیچ‌کدام تقصیر شما نیست و شما موظف نیستید این مشکلات را برطرف کنید. شرایط را از بیرون نگاه کنید.»
چرا والدین سمی بدند؟
داشتن والدین سمی باعث می‌شود فرزندان مدتی بسیار طولانی تحت استرس باشند. استرس حاصل از داشتن پدر یا مادر سمی با استرس‌های روزمره متفاوت است، چون مزمن است و عامل ایجادکننده‌اش مراقب اصلی کودک است.
استرس‌های روزمره مانند گذراندن روزی سخت در مدرسه موقتی‌اند و اغلب فورا برطرف می‌شوند. این استرس‌ها بخشی عادی از زندگی‌اند و باعث می‌شوند فرزندان با دریافت حمایت کافی از بزرگ‌سالان توانایی تاب‌آوری را در خود تقویت کنند.
اما نوع استرسی که والدین سمی ایجاد می‌کنند استرس سمی است. این استرس مداوم و غیرقابل‌پیش‌بینی است. بنابراین برای فرزندان سخت است بخواهند به آرامش یا امنیت برسند.
این استرس مداوم است و به مکانیزم‌های انطباقی کودک فشار وارد می‌کند. وقتی کسی مدتی طولانی تحت این استرس باشد، هورمون‌های استرس مانند کورتیزول در بدن او بیش از حد ترشح می‌شوند.
این ترشح بر توسعه مغزی فرد اثری منفی می‌گذارد که ممکن است شامل بخش‌های آمیگدال و هیپوکامپ مغز هم بشود. این بخش‌ها احساسات فرد را تنظیم می‌کنند.
آیا والدین سمی خودشان از سمی‌بودن خود خبر دارند؟
برخی از والدین سمی می‌دانند سمی هستند، اما خیلی از آنها هم خبر ندارند. مثلا در سال ۲۰۱۳ تحقیقی در دانشگاه واشنگتن انجام و در آن مشخص شد که افراد خودشیفته می‌دانند رفتارهای خودشیفته دارند.
برخی از پدر و مادرها متوجه کارهای خودشان هستند، اما با مسائل شخصی خودشان مانند آسیب‌های روحی و روانی قبلی یا چالش‌های روحی و روانی درگیرند و همین مسئله مانع تغییر آنها می‌شود.
همچنین ممکن است برخی به دلیل ناآگاهی یا درک‌نکردن روش‌های سالم پدر و مادری کردن از این موضوع اطلاع نداشته باشند.
هنجارهای فرهنگی و اجتماعی هم بر درک ما از روش‌های درست تربیت فرزند اثر می‌گذارند و گاهی روی رفتارهای سمی ماسک روش‌های سنتی یا پذیرفته‌شده می‌کشند. بااین‌حال برخی از والدین اثرات کارهای خود را انکار می‌کنند و اعتقاد دارند کاری که می‌کنند به نفع فرزندشان است.
سخن پایانی برای خصوصیات والدین سمی
بچه‌هایی که زیر دست پدر و مادرهای سمی بزرگ می‌شوند با خود فکر می‌کنند: «چرا پدر و مادرم از من متنفر هستن؟» یا «چرا پدر و مادرم این قدر سختگیرند؟» برای مقابله با والدین سمی باید رفتارهای سمی را بشناسید، حدومرزها را مشخص کنید و از روان‌درمانگر کمک بگیرید. شما با مطالعه این نوشته تا حد خوبی نحوه رفتار با والدین سمی را یاد می گیرید.
نوجوانانی که با والدین سمی خود زندگی می‌کنند باید سعی کنند درگیری را به حداقل برسانند. آنها باید مراقبت از خود را تمرین و برای آینده‌ای مستقل برنامه‌ریزی کنند.
خوشبختانه آسیب ناشی از والدین سمی درمان‌شدنی است. انعطاف‌پذیری عصبی به ما این فرصت را می‌دهد که مغز خود را با تجربیات جدید دوباره سیم‌پیچی کنیم و شادی را واردش کنیم.
مطالعه نیز یکی از روش‌های مفید و اثربخش برای افزایش آگاهی و بهبود کیفیت زندگی است، به‌ویژه وقتی کتاب‌های مناسب را برای مطالعه انتخاب کنیم. پیشنهاد می‌کنیم این سه کتاب عالی را که با موضوع والدین سمی مرتبط‌اند، در فهرست مطالعه خود قرار دهید.
در این مقاله ۲۷ تا از خصوصیات والدین سمی که از همه مهم تر و شایع تر بودند آورده شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر به منبع این مقاله مراجعه کنید.
 |
 |
 |
به دور از تنش، راهنمای مدیریت روابط ناسالم خانوادگی
|
افسانه عادی بودن |
کتابی که آرزو می‌کنید والدینتان خوانده بودند
|
