روانشناسی
آشنایی کامل با ترومای روحی یا روان زخم
به گزارش اداره‌ی خدمات سلامت روان و مصرف مواد، تروما رویداد یا شرایطی است که به آسیب جسمانی، هیجانی یا مرگ‌بار منجر می‌شود. افرادی که تروما دارند شاید با چالش‌هایی روبه‌رو شوند که در سلامت روان، سلامت جسمی، سلامت هیجانی و به‌طورکلی بهزیستی‌شان اثر بگذارد. تروما در همه‌ی افراد، چه کودک چه بزرگ‌سال، اثر می‌گذارد.
آنچه در این مقاله میخوانید
ترومای نوع یک چیست؟
ترومای نوع یک به ترومای غیرمنتظره‌ی ناشی از یک حادثه اشاره دارد. این تروما «ترومای بزرگ» یا «حاد» نیز نامیده می‌شود و معمولاً با اختلال اضطراب پس از حادثه ارتباط دارد. مثال‌های رویدادهای آسیب‌زای نوع یک عبارت‌اند از:
- خشونت یا تجاوز جنسی
- بیماری مرگ‌بار یا آسیب جدی
- فقدان آسیب‌زای یکی از عزیزان یا نزدیکان
- مشاهده‌ی خشونت
- جنایت یا حوادث
- بلایای طبیعی
- زایمان
- اقدام به خودکشی
ترومای نوع دو چیست؟
ترومای نوع دو، که با عنوان «ترومای پیچیده» نیز شناخته می‌شود، به ترومایی شامل تجربه‌های کودکی یا تجربه‌های آسیب‌زا طی دوران ابتدای رشد فرد اشاره دارد. ترومای مکرر نیز ترومای نوع دو است که تروما در آن تکرار می‌شود. ترومای پیچیده اغلب بخشی از رابطه‌ای می‌شود که فرد در آن گیر می‌افتد. این اتفاق در موقعیت‌هایی همچون سوءاستفاده از کودک توسط مراقبانش روی می‌دهد. مثال‌های رایج رویدادهای آسیب‌زای نوع دو عبارت‌اند از:
- آزاردیدن در دوران کودکی
- خشونت خانگی
- بی‌توجهی
- ترومای دل‌بستگی
- قلدری
- سوءاستفاده‌ی هیجانی، جسمی، کلامی یا جنسی
- تربیت بیش‌ازحد سخت‌گیرانه
انواع اصلی تروما عبارت‌اند از ترومای حاد، مزمن و پیچیده.
- ترومای حاد از یک رویداد غیرمنتظره‌ی اضطراب‌زا ناشی می‌شود.
- ترومای مزمن از رویدادهای آسیب‌زایی ناشی می‌شود که تکرار می‌شوند.
- ترومای پیچیده شامل چند نوع مختلف رویدادهای آسیب‌زاست که با هم ترکیب می‌شوند و علائم ترومایی منحصربه‌فرد را نشان می‌دهند.
چه کسانی در مقابل تروما آسیب‌پذیرند؟
هرکسی ممکن است تحت‌تأثیر تروما قرار گیرد. افراد از هر سن، جنسیت، سابقه یا موقعیتی ممکن است با ترومای روان‌شناختی مواجه شوند. به‌علاوه، گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده گاهی ترومای نسلی را تجربه می‌کنند که به‌واسطه‌ی سیستم‌های تبعیض‌آمیز، همچون نمانگاری نژادی، تداوم می‌یابد. همچنین، بازماندگان در جوامعی که موضوعات سلامت روان را بدنامی می‌دانند با موانع بیشتری برای پیگیری درمان تروما روبه‌رو هستند. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر سایت Sandstonecare را بررسی بفرمایید.
ترومای حاد چیست؟
ترومای حاد از یک حادثه ناشی می‌شود. ترومای حاد، حتی اگر فقط ناشی از یک رویداد باشد، فرد را چنان منکوب می‌کند که دستگاه عصبی او در حالت واکنش به تهدید گرفتار می‌شود. گرفتارشدن در حالت هوشیاری دائمی باعث مشکلات سلامتی متعددی همچون اضطراب و پرفشاری خون می‌شود.
مثال‌هایی برای ترومای حاد:
برخی از مثال‌های رایج ترومای حاد عبارت‌اند از:
- سوانح رانندگی
- بلایای طبیعی
- جرائم خشونت‌آمیز
- حمله‌ی فیزیکی
ترومای حاد چه مدت طول می‌کشد؟
ترومای حاد برای هرکس متفاوت است. ممکن است تأثیرات تروما در برخی افراد سال‌ها به طول انجامد، اما مدت آن در دیگران چند ماه باشد. اختلال اضطراب حاد زمانی روی می‌دهد که فرد رویداد آسیب‌زایی را تجربه یا مشاهده کند. مشاهده‌ی رویدادهای آسیب‌زا باعث ترومای ثانویه می‌شود که تأثیر قابل‌توجهی در زندگی فرد می‌گذارد. علائم اختلال اضطراب حاد معمولاً یک ماه طول می‌کشد.
از کجا بدانم ترومای حاد دارم؟
بهترین راه تشخیص ترومای حاد این است که به سراغ فردی قابل‌اعتماد بروید یا از متخصص کمک بگیرید. ارائه‌دهندگان بهداشت و درمان، درمانگران، پزشکان یا سایر متخصصان سلامت روان می‌توانند به بازماندگان تروما کمک کنند که از پس واکنش‌های هیجانی، بیماری‌های روانی همچون اختلال اضطراب پس از سانحه، یادگیری سازوکارهای مقابله‌ای سالم و شروع بهبود برآیند.
علائم رایج ترومای حاد عبارت‌اند از:
- تحریک‌پذیری
- اضطراب
- مشکل در تمرکز
- گذشته‌نگری
- دوری‌جویی
- کابوس
- خاطرات آزاردهنده
- گسستگی
درمان ترومای حاد چیست؟
روان‌درمانی رایج‌ترین رویکرد درمانی برای درمان ترومای حاد است. درمان رفتاری‌شناختی (سی‌بی‌تی) شکلی از روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارشان را درک کنند. ترومای متمرکز بر سی‌بی‌تی یکی از اشکال منحصربه‌فرد درمان است که به نیازهای هر بیمار جداگانه می‌پردازد. پیداکردن درمانگر باتجربه‌ای که تجربه‌های زندگی شما را درک کند، تأیید کند و به آن‌ها واکنش نشان دهد مؤثر است. ترومای مزمن
ترومای مزمن چیست؟
ترومای مزمن زمانی روی می‌دهد که فردی رویدادهای آسیب‌زای طولانی‌مدت را مکرراً تجربه کند. مثال‌هایی برای ترومای مزمن: مثال‌های رایج ترومای مزمن عبارت‌اند از:
- آزار خانگی
- جنگ
- خشونت
- بیماری مزمن
- بی‌توجهی
- بی‌خانمانی
ترومای مزمن چه بر سر افراد می‌آورد؟
ترومای مزمن در سلامت روان فرد اثر می‌گذارد، زندگی روزمره را برای او دشوار می‌کند و در طرز نگاه فرد به خودش و دیگران تأثیر می‌گذارد. تأثیر این نوع تروما ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها به طول انجامد. در موارد جدی، شاید به خودآزاری یا اقدام به خودکشی منجر شود.
علائم جسمی، هیجانی و روان‌شناختی ترومای مزمن کدام‌اند؟
برخی نشانه‌ها و علائم ترومای مزمن به شرح زیر است:
- احساس گناه یا شرم
- مشکل در تنظیم هیجانات
- درد مزمن
- اختلال اضطراب
- افسردگی
درمان ترومای مزمن چیست؟
روان‌درمانی یکی از رویکردهای مؤثر و رایج برای ترومای حاد و مزمن است؛ چون درمان‌های گوناگون و متعددی برای آن وجود دارد. درمان رفتاری‌شناختی متمرکز بر تروما و مراقبت با آگاهی از تروما به فرد کمک می‌کند که به‌کمک درمانگر تجربه‌های آسیب‌زای خود را شناسایی و درک و با آن‌ها مقابله کند. همچنین، این امکان وجود دارد که بازماندگان تروما را به گروه‌های امداد پیوند داد تا کسانی را پیدا کنند که آن‌ها و مشکلاتشان را درک می‌کنند. گزینه‌ی درمانی دیگر بازپردازش و حساسیت‌زدایی ازطریق حرکت چشم (ای‌ام‌دی‌آر) است که به فرد کمک می‌کند از پریشانی ناشی از خاطرات آسیب‌زا رهایی یابد. علاوه بر درمان‌های تخصصی، استفاده از روش‌های خودمراقبتی نیز اهمیت دارد. فعالیت‌هایی همچون ژورنال‌نویسی به بازماندگان کمک می‌کنند احساساتشان را پردازش کنند و واکنششان به محرک‌ها را کنترل و هدایت کنند. ترومای پیچیده
ترومای پیچیده چیست؟
ترومای پیچیده معمولاً زمانی روی می‌دهد که کودک یا جوانی ترومایی را مکرراً تجربه کند. ترومای پیچیده در مقایسه با ترومای حاد به مجموعه‌ای از رویدادهای آسیب‌زا اشاره دارد که طی مدتی طولانی، مثلاً ماه‌ها یا حتی سال‌ها، برای فرد پیش می‌آیند.
مثال‌هایی برای ترومای پیچیده:
رایج‌ترین نمونه‌های ترومای پیچیده عبارت‌اند از:
- بی‌توجهی یا آزار در دوران کودکی
- مدتی طولانی در معرض خشونت خانگی قرارداشتن
- مصرف بیش‌ازحد دارو
- در اسارت ماندن
- والدگری فرزندان
- زندگی در منطقه‌ی جنگی
ترومای پیچیده چه بر سر فرد می‌آورد؟
ترومای پیچیده اثر چشمگیری در دستگاه عصبی دارد. مغز و بدن چنان منکوب می‌شوند که در حالت «ستیز، گریز یا بی‌حرکتی» گیر می‌افتند. این تأثیر و پریشانی، که با تروما همراه می‌شوند، مهار سلامت جسمی و روانی فرد را به دست می‌گیرند. تروما و ترومای پیچیده چه تفاوتی با هم دارند؟ تروما اغلب به یک حادثه اشاره دارد، اما ترومای پیچیده مجموعه‌ای از رویدادهای آسیب‌زا را در بر می‌گیرد. ترومای پیچیده چه احساسی به فرد می‌دهد؟ ترومای پیچیده تأثیر متفاوتی در افراد گوناگون می‌گذارد. براثر این تروما، بسیاری افراد احساس اضطراب دارند، تنظیم هیجانات برایشان دشوار می‌شود یا ممکن است احساس جداماندگی از خودشان یا احساسی اشتباه درباره‌ی خودشان داشته باشند.
ترومای پیچیده چه علائم جسمی، هیجانی و روان‌شناختی‌ای دارد؟
برخی از رایج‌ترین علائم ترومای پیچیده عبارت‌اند از:
- یادآوری خاطرات گذشته
- ضعف حافظه
- «گوش‌به‌زنگ‌بودن» مداوم
- گسستگی
- واقعیت‌زدایی
- خوددگربینی
- مشکلات خواب یا دیدن کابوس
- مشکل‌داشتن در روابط میان‌فردی
- عزت‌نفس پایین
- خودادراکی منفی
- سردرد
- ناراحتی گوارشی
- بیماری مزمن
برخی از رایج‌ترین و مؤثرترین درمان‌ها برای ترومای پیچیده عبارت‌اند از:
- درمان رفتاری‌شناختی (سی‌بی‌تی)
- بازپردازش و حساسیت‌زدایی ازطریق حرکت چشم (ای‌ام‌دی‌آر)
- درمان رفتاری دیالکتیکی (دی‌بی‌تی)
- سوماتیک درمانی
مثال‌هایی برای تروما پیچیده:
- ترومای بدو کودکی
- ۲. خشونت شریک جنسی
- ترومای پزشکی
- آزار جسمی
- قلدری
- خشونت اجتماعی
- بلایا
- ترومای پناهندگی
- آزار جنسی
- تروریسم و خشونت
- اندوه آسیب‌زا
تجربه‌های بدو کودکی تأثیر چشمگیری در زندگی فرد می‌گذارند. ترومای کودکی ممکن است شامل مواردی مثل آزار، مشاهده‌ی خشونت خانگی، قلدری، بی‌توجهی، تجربه‌های پناهندگی یا جنگ، بلایای طبیعی، ازدست‌دادن یکی از عزیزان، تصادف‌ها یا بیماری‌های جدی باشند.
به گزارش اداره‌ی خدمات سلامت روان و مصرف مواد، بیش از دو‌سوم از کودکان، تا شانزده سالگی، دست‌کم یک رویداد آسیب‌زا را گزارش کردند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (سی‌دی‌سی) خشونت شریک جنسی را «آزار یا خشونتی که در روابط عاشقانه روی می‌دهد» تعریف می‌کند.
ترومای پزشکی هنگامی روی می‌دهد که فرد واکنش روان‌شناختی و فیزیولوژیکی به تجربه‌ی پزشکی آسیب‌زا یا منفی نشان می‌دهد. برای مثال، ترومای پزشکی حین زایمان وقتی رخ می‌دهد که فرد با عمل سزارین فوری یا خشونت مامایی مواجه می‌شود یا نوزادش در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان بستری می‌شود. همچنین، ممکن است ترومای پزشکی به سرطان، حمله‌های قلبی، بستری‌شدن در بخش مراقبت‌های ویژه مرتبط باشد.
یکی از رایج‌ترین شکل‌های تروما آزار جسمانی است، چه بین همسر و کودک باشد چه بین یکی دیگر از نزدیکان. طبق تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، آزار جسمی عبارت است از «استفاده‌ی آگاهانه از نیروی جسمانی که به آسیب جسمانی منجر می‌شود».
قلدری سایبری یا قلدری معمولاً در کودکان، نوجوانان و جوانان تأثیر می‌گذارد و اثر آن ممکن است مدت‌ها پس از خاتمه‌ی قلدری باقی بماند. قلدری در سلامت روان، عزت‌نفس، اعتمادبه‌نفس و سلامت جسمی فرد اثر می‌گذارد و به مشکلاتی همچون اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی منتهی می‌شود.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان افکار خودکشی دارید، همین حالا کمک بخواهید. بدانید که تنها نیستید و همیشه کسی هست که به شما کمک کند. می‌توانید با اورژانس اجتماعی تماس بگیرید. خشونت اجتماعی بین افراد نامرتبط با هم روی می‌دهد و معمولاً در محیط‌های خارج از خانه اتفاق می‌افتد. برخی نمونه‌های این خشونت عبارت‌اند از حمله، دعوا یا تیراندازی.
به گزارش مرکز کنترل بیماری‌ها، جوانان و نوجوانان بین ۱۰ تا ۳۴ سال، به‌ویژه در جوامع رنگین‌پوست، تحت‌تأثیر انواع گوناگون خشونت جامعه قرار می‌گیرند. بلایای طبیعی ناگهان روی می‌دهند و احتمالاً به پریشانی جسمانی و هیجانی منجر می‌شوند.
در هنگام بلایای طبیعی، بسیاری از مردم خانه‌هایشان را از دست می‌دهند، با موقعیت‌های مرگ‌بار روبه‌رو می‌شوند یا عزیزانشان را از دست می‌دهند. این تجربه‌ها مدت‌ها با فرد می‌ماند و در نوع احساس، فکر و عمل او تأثیر می‌گذارند. برخی از انواع بلایای طبیعی عبارت‌اند از زمین‌لرزه، رانش زمین، آتشفشان، گرمای شدید، آتش‌سوزی، سیل، گردباد و طوفان.
در کنار بلایای طبیعی، بلایای انسانی نیز وجود دارند؛ مثلاً، تصادفات صنعتی، تیراندازی‌ها، اقدامات تروریستی و خشونت جمعی. تجربه‌های آسیب‌زا از ترومای پناهندگی عبارت‌اند از زندانی‌شدن، شکنجه، تجاوز، سوءتغذیه، بمب‌گذاری و تبعید. این تجربه‌ها مدت‌ها پس از رویدادهای آسیب‌زا در سلامت جسمانی و روانی کودکان و بزرگ‌سالان اثر می‌گذارند.
آزار جنسی عمل یا رفتار جنسی است که بر فرد دیگر بدون رضایت او تحمیل می‌شود. ممکن است آزار و اذیت جنسی تأثیرات بلندمدت یا کوتاه‌مدتی در فرد داشته باشد که پردازش و مقابله با آن‌ها بسیار دشوار است.
کودکان، بزرگ‌سالان و خانواده‌ها تحت‌تأثیر خشونت جمعی، اقدامات تروریستی و خشونت اجتماعی قرار می‌گیرند. ترومایی که فرد از این رویدادها تجربه می‌کند تأثیر عمیقی در شیوه‌ی برداشت فرد از خودش، جهان و بهزیستی جسمانی، روانی و هیجانی او می‌گذارد. ترس ناشی از تکرار این رویدادها و نگرانی از امنیت خود فرد و عزیزانش به اضطراب و انزوا منجر می‌شود.
تحمل ازدست‌دادن یکی از نزدیکان برای همه‌ی افراد سخت و دشوار است، اما اندوه آسیب‌زا زمانی روی می‌دهد که فرد ناگهان و غیرمنتظره کسی را از دست می‌دهد. برای مثال، وقتی والدین کودکشان را از دست بدهند یا یکی از اعضای خانواده مرگ خشنی را متحمل شده باشد.
اندوه آسیب‌زا با زمانی که فرد کسی را براثر مرگ پیش‌بینی‌شده از دست می‌دهد – مثل وقتی کسی را پس از بیماری طولانی‌مدت از دست می‌دهیم – فرق می‌کند. هرچند تحمل هر دو مورد بسیار دشوار است، اندوه آسیب‌زا اغلب به اندوه پیچیده و احساسات شدید منجر می‌شود. ترومای هیجانی
ترومای هیجانی چیست؟
ترومای هیجانی اثری است که پس از تجربه‌ی رویدادی که فرد را با احساس ناامنی، هراس یا درماندگی تنها می‌گذارد باقی می‌ماند. این تروما ممکن است از یک رویداد یا چند عامل اضطراب‌زای طولانی و تکراری ناشی شود. ترومای هیجانی از چیزهایی مثل آزار و اذیت، قلدری یا تبعیض ناشی می‌شود. حتماً لازم نیست فرد با آسیب جسمی مواجه شود تا ترومای هیجانی را تجربه کند.
علائم ترومای هیجانی کدام‌اند؟
برخی از رایج‌ترین نشانه‌ها و علائم ترومای هیجانی عبارت‌اند از:
- خشم
- سردرگمی
- احساس گناه
- اضطراب و افسردگی
- بی‌ثباتی خلق‌وخو
- کابوس
- یادآوری خاطرات
- مشکل در تمرکز
- گوشه‌گیری یا انزوا
- خستگی مفرط
- تغییر در الگوهای تغذیه و خواب
ترومای هیجانی چگونه در فرد اثر می‌گذارد؟
ترومای هیجانی باعث می‌شود فرد احساس ناامنی کند و دائماً احساس ترس و اضطراب کند. به‌علاوه، ممکن است به علائم جسمانی مثل سردرد، درد قفسه‌ی سینه، بی‌خوابی و سایر مشکلات سلامت جسمانی منجر شود. ترومای هیجانی در زندگی روزانه‌ی فرد و مسئولیت‌ها، احساسات، بهزیستی و روابط او اثر می‌گذارد. تروما به شکل‌های گوناگون در افراد مختلف اثر می‌گذارد. در برخورد با این افراد، حتی ممکن است نفهمید که آن‌ها متحمل چالش‌های ترومای هیجانی است؛ چون احتمالاً پشت درهای بسته با آن مقابله می‌کنند و نزد شما کاملاً خوب به نظر می‌رسند.
ممکن است به اختلال اضطراب پس از سانحه (پی‌تی‌اس‌دی) ناشی از ترومای هیجانی مبتلا شوید؟
ترومای هیجانی و آزار هیجانی به شکل‌گیری اختلال اضطراب پس از سانحه منجر می‌شوند. پی‌تی‌اس‌دی به فرد بستگی دارد و شدت آن متفاوت است. ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها به طول انجامد و، اگر فردی رویداد یا رویدادهای آسیب‌زا را تجربه یا مشاهده کند، اتفاق می‌افتد. ترومای جسمانی
سه نوع ترومای جسمانی
ترومای جسمانی آسیب‌های جدی به بدن می‌رساند. سه نوع ترومای جسمانی یا فیزیکی وجود دارد:
- ترومای نافذ
- ترومای غیرنافذ (کند)
- ترومای کاهش‌یابنده
علائم ترومای جسمانی کدام‌اند؟
علائم ترومای جسمانی عبارت‌اند از:
- رنگ‌پریدگی
- خستگی مفرط
- رخوت
- کرختی
- سردرگمی
- گسستگی
- افزایش تپش قلب
- درد
- تعریق
- لرزش
رایج‌ترین انواع ترومای جسمانی کدام‌اند؟
ترومای جسمانی اکثر مواقع به شکل خشونت، آزار جسمی یا آزار جنسی ظاهر می‌شود.
ترومای جسمانی چه مدت طول می‌کشد؟
نمی‌توان زمان مشخصی برای ترومای جسمانی تعیین کرد. برای برخی افراد، تأثیرات آن هفته‌ها احساس می‌شود، برای برخی، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.
تجربه‌های آسیب‌زای جسمانی به کجا منتهی می‌شوند؟
ترومای جسمانی به چالش‌های هیجانی، روانی و جسمی منجر می‌شود. زندگی روزمره را دشوار می‌کند و در نوع احساس فرد اثر می‌گذارد و روابط او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
