روانشناسی
درمان ترومای کودکی چگونه است؟
به گزارش اداره‌ی خدمات سلامت روانی و مصرف مواد مخدر (سامشا)، بیش از دوسوم بچه‌ها گزارش می‌کنند که تا شانزده‌سالگی دست‌کم یک رویداد تروماتیک را تجربه کرده‌اند. خوشبختانه، درمان درست به کودکان، نوجوانان – بین سیزده تا نوزده سال – و بزرگ‌سالان کمک می‌کند راه‌هایی بهبود و مقابله با تأثیرات تجربه‌های تروماتیک مثل مصرف مواد مخدر، خشونت اجتماعی، بلایاهای طبیعی، نادیده‌انگاری و ازدست‌دادن ناگهانی یکی از عزیزان را پیدا کنند. در اینجا، درباره‌ی ترومای کودکی، انواع گوناگون آن، شیوه‌ی تأثیرگذاری آن در شما، نشانه‌هایی که باید از آن‌ها آگاهی داشته باشید و گزینه‌های درمانی برای کودکان و بزرگ‌سالان بحث می‌کنیم. در این مقاله با درمان ترومای کودکی آشنا شوید.
آنچه در این مقاله میخوانید
ترومای کودکی چیست؟
رویدادهای تروماتیک تهدیدی برای ایمنی جسمانی یا زندگی کودک‌اند مانند رویدادهای ترسناک، خطرناک یا خشن. ممکن است برخی از بچه‌ها هیچ زمانی برای درمان رویدادهای تروماتیک نداشته باشند؛ چراکه زندگی‌شان تقریباً همیشه در حالت تروما و اضطراب مزمن قرار دارد. نمونه‌هایی از ترومای کودکی را در زیر می‌بینید:
- سوءاستفاده‌ی جسمی
- سوءاستفاده‌ی جنسی
- سوءاستفاده‌ی هیجانی و روان‌شناختی
- نادیده‌انگاری
- بلایای طبیعی مثل طوفان، زمین‌لرزه یا آتش‌سوزی
- بی‌خانمانی
- نژادپرستی
- تصادفات جدی یا بیماری‌های تهدیدکنندهی زندگی
- ازدست‌دادن خشونت‌آمیز یکی از عزیزان
- بهره‌کشی جنسی
- تجربه‌های جنگ و پناهندگی
- خشونت در مدرسه و جامعه
- مشاهده یا تجربه‌ی خشونت همسر یا خانواده
- عوامل اضطراب‌زای نظامی مثل ازدست‌دادن، زخمی‌شدن یا به‌مأموریت‌رفتن یکی از والدین
چگونه ترومای کودکی در شما تأثیر می‌گذارد؟
تأثیر ترومای کودکی در افراد گوناگون متفاوت است. بااین‌حال، نشانه‌ها و علائم مشترکی در کودکان و نیز بزرگ‌سالان وجود دارد که باید مراقبشان باشید. در کودکان پیش‌دبستانی و ابتدایی:
- اضطراب جدایی
- مضطرب‌شدن و ترسیدن
- مشکلات خواب و افزایش کابوس‌ها
- گریه‌کردن یا کنش‌نمایی
- کاهش اشتها
- بدخلقی
- افزایش خشم و عصبانیت
ممکن است نوجوانان سیزده تا نوزده سال علاوه بر همه‌ی نشانه‌های بالا علائم زیر را نیز داشته باشند:
- تحریک‌پذیری
- کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی
- مشکلات علمی
- سرزنش‌خود برای رویداد موردنظر (احساس شرم و گناه)
- احساس افسردگی
- دشواری در تمرکز
- اختلالات تغذیه و سایر رفتارهای خود‌آسیب‌رسان
- افزایش رفتارهایی مثل فعالیت‌های جنسی و مصرف الکل و مخدر
در بزرگ‌سالان، ممکن است ترومای حل‌نشده‌ی کودکی شکل‌های بسیاری به خود بگیرد. برای مثال، به‌‌گفته‌ی کالج متخصصان زنان و زایمان امریکا، زنان بزرگ‌سالی که با سوءاستفاده‌ی جنسی در کودکی یا نوجوانی مواجه بوده‌اند اغلب علائم اختلال اضطراب پس از سانحه (پی‌تی‌اس‌دی)، خودادراکی تحریف‌شده، شرم، ترس، گناه، خودسرزنشی، حقارت و درد جسمانی مزمن را نشان می‌دهند. بزرگ‌سالانی که با پی‌تی‌اس‌دی (PTSD) ناشی از ترومای کودکی درگیرند، در شغل، روابط میان‌فردی و سلامت روانی‌شان به دردسر می‌افتند. اینجا، برخی از علائم هیجانی، جسمانی و رفتاری را برشمردیم تا از آن‌ها آگاه شوید:
- اضطراب
- افسردگی
- حمله‌های پانیک
- تمرکز ضعیف
- خستگی
- تکانشگری
- مشکلات خواب
- بیماری‌های مزمن
- وسواس
- آسیب‌زدن به خود
- اضطراب و التهاب مزمن
- انزوا
- اختلالات تغذیه‌ای
- افکار خودکشی
کدام درمان برای کمک به بهبودی ترومای کودکی در دسترس است؟
ترومای کودکی ممکن است موجب تأثیرات نامطلوب آنی و آتی شود. اما خبر خوب این است که درمان در شناسایی محرک‌ها، تدوین راهبردهای مقابله و کاهش علائم، در محیطی امن و حمایتگرانه، کمکتان می‌کند. در اینجا، برخی از روش‌های رایج درمان برای نوجوانان – سیزده تا نوزده‌ساله‌ها – و بزرگ‌سالان را می‌بینید.
درمان پردازش شناختی یا سی‌پی‌تی (CPT) یکی از انواع فرعی درمان رفتاری‌شناختی است. این روش در درمان پی‌تی‌اس‌دی اغلب نخستین گزینه است، به‌ویژه وقتی به تأثیرات بلندمدت تروماهای کودکی در بزرگ‌سالان می‌پردازیم. انجمن روان‌پزشکی امریکا، برای پی‌تی‌اس‌دی، درمانی دوازده‌جلسه‌ای را توصیه کرده است. این روش معمولاً شامل آموزش درباره‌ی افکار و هیجانات پی‌تی‌اس‌دی و، به دنبال آن، پردازش رسمی تروما و پرورش مهارت شناسایی و پرداختن به افکار زیان‌بار مربوط به رویدادهای تروماتیک می‌شود.
درمان رفتاری‌شناختی متمرکز بر تروما (تی‌اف ـ سی‌بی‌تی)
روش درمان رفتاری‌شناختی متمرکز بر تروما نیز مثل درمان پردازش شناختی یکی از انواع فرعی درمان رفتاری‌شناختی است. این مدل شواهدبنیان از تراستد سورس (Trusted Source) شامل مداخله‌های حساس به تروما با تکنیک‌های رفتاری‌شناختی، اصول انسانی و حمایت خانواده می‌شود که بر مشارکت مراقبان و والدین مورداعتماد در فرایند درمان تکیه دارد. این روش برای کودکان و نوجوانانی مؤثر است که دچار مشکلات هیجانی چشمگیر ناشی از رویدادی تروماتیک‌اند. معمولاً دوره‌ی این روش درمانی دوازده تا پانزده جلسه است.
حساسیت‌زدایی ازطریق حرکت چشم و بازپردازش (ای‌ام‌دی‌آر)
حساسیت‌زدایی ازطریق حرکت چشم و بازپردازش یکی دیگر از روش‌های درمانی برای تروما و پی‌تی‌اس‌دی است. در این روش، از حرکات تکرارشونده‌ی چشم برای الگوسازی مجدد خاطرات تروما استفاده می‌شود. این روش شامل هشت مرحله است، ازجمله تاریخچه، آماده‌سازی، سنجش، درمان و ارزیابی. پژوهش‌های تراستد سورس نشان می‌دهد که این روش یکی از درمان‌هایی است که برای پرداختن به خاطرات پردازش‌نشده‌ی مربوط به تروما و تجربه‌های نامطلوب زندگی از نظر تجربی معتبر است.
مواجهه‌ی درمانی‌روایی (اِن‌ای‌تی)
مواجهه‌ی درمانی‌روایی یکی از جایگزین‌های درمان رفتاری‌شناختی متمرکز بر تروما (تی‌اف ـ سی‌بی‌تی) برای افراد (ازجمله کودکان) مبتلا به پی‌تی‌اس‌دی است. این روش نوعی روش مداخله‌ی فردی کوتاه‌مدت است. در این روش، بیمار در محیطی که شرح حال خود را بیان می‌کند (که با عنوان جدول زمانی شناخته می‌شود) با ترومای خود مواجه می‌شود. این جدول زمانی پس از پایان درمان همراه بیمار می‌ماند. مواجهه‌ی درمانی‌روایی در درمان افرادی که با چند رویداد تروماتیک مواجه بوده‌اند مؤثرترین روش است.
مواجهه‌ی درمانی طولانی (پی‌ای)
مواجهه‌ی درمانی طولانی یکی از انواع فرعی درمان رفتاری‌شناختی است که برای درمان پی‌تی‌اس‌دی و سایر بیماری‌های روانی به کار می‌رود. این روش معمولاً سه ماه طول می‌کشد. درمانگر طی جلسات به افراد کمک می‌کند تا با خاطرات، ترس‌ها، احساسات و موقعیت‌های مربوط به تروما مواجهه شوند. لازم است، پیش از شروع مواجهه در مطب و خارج از درمان، رابطه‌ی درمانی محکمی بین بیمار و درمانگر شکل بگیرد. درمان کودکان با درمان نوجوانان و بزرگ‌سالان متفاوت است. به همین دلیل، بچه‌ها به درمان تخصصی نیاز دارند که متناسب با سطح رشدی و توانایی‌شان برای شرکت در این فرایند طراحی شده باشد.
بازی‌درمانی
در بازی‌درمانی از قدرت درمانی بازی برای کمک به کودکان استفاده می‌شود تا بر ترومای خود فائق آیند. گروه هدف برای بازی‌درمانی کودکان سه تا دوازده سال‌اند. طی جلسه‌ی بازی‌درمانی، درمانگر کودک را حین بازی مشاهده می‌کند. علاوه‌براین، ممکن است از رفتار مناسب با سن برای پرداختن به تروما و تدوین راهبردهای مقابله‌ای استفاده کند.
هنردرمانی
در این روش از بیان خلاقانه برای پرداختن و بهبود تأثیرات رویدادهای تروماتیک استفاده می‌شود. ابزار بیان هنری شامل طراحی، رنگ‌آمیزی، نقاشی، کلاژ و مجسمه‌سازی‌اند. انجمن هنردرمانی امریکا می‌گوید که هنردرمانیِ بدون کلام روزنه‌ای برای بیماران فراهم می‌کند. این روش در بهبود شناخت، پرورش عزت‌نفس و خودآگاهی، کاهش اضطراب و تعارض و پروراندن انعطاف‌پذیری هیجانی کمک می‌کند.
کدام شرایط روانی دیگر با ترومای کودکی مرتبط است؟
ترومای کودکی عواقبی دارد که تا بزرگ‌سالی ادامه می‌یابد. پژوهشگران در یکی از مطالعات تراستد سورس در سال ۲۰۱۹، دریافتند که بزرگ‌سالان حاضر در برنامه‌های روان‌پزشکی سرپایی در دوران کودکی، در مقایسه با بزرگ‌سالانی که تحت درمان نیستند، با رویدادهای تروماتیک بیشتری روبه‌رو بودند. پژوهشگران، در مطالعه‌ی دیگری از تراستد سورس که در ۲۰۱۹ انجام شد، داده‌های ۱۴۲۰ شرکت‌کننده را بررسی کردند و دریافتند که افراد مبتلا به ترومای دوران کودکی با پیامدهای نامطلوبی ازجمله بیماری‌های روانی، اعتیاد و مشکلات سلامتی در بزرگ‌سالی دست به گریبان بودند. با شرکت‌کنندگان در کودکی به‌طور سالانه و، سپس، چهار بار دیگر در بزرگ‌سالی (در ۱۹، ۲۱، ۲۵ و ۳۰ سالگی) طی ۲۲ سال مصاحبه می‌شد. از ۱۴۲۰ شرکت‌کننده، ۹/۳۰ درصد بیان کردند که یک رویداد تروماتیک، ۵/۲۲ درصد از آن‌ها دو رویداد تروماتیک و ۸/۱۴ درصد از آن‌ها سه یا چند رویداد تروماتیک در کودکی را پشت سر گذاشته‌اند. تأثیرات تروما در سنین پایین به مشکلات روانی منجر می‌شود ازجمله:
- پی‌تی‌اس‌دی
- اختلالات اضطراب
- اختلال افسردگی شدید
- اختلالات تغذیه
- اختلالات مصرف الکل و مواد
طبق نتایج حاصل از یک نظرسنجی تراستد سورس در سال ۲۰۱۷، تحمل سوءاستفاده جنسی در کودکی نیز موجب افزایش افکار خودکشی در بزرگ‌سالان می‌شود.
آیا میتوانید تأثیرات ترومای کودکی را کاهش دهید یا مانع آن‌ها شوید؟
کاهش یا جلوگیری از عواقب ترومای کودکی ممکن است. اگر کودکتان با تأثیرات تروما دست به گریبان است، نخستین گام این است که حمایتتان را به او نشان دهید. لازم است متخصص سلامت روان واجد شرایطی برای پرداختن به ترومای کودک پیدا کنید و او را هرچه سریع‌تر برای درمان نزد متخصص ببرید. خانواده‌درمانی نیز توصیه می‌شود. درمان رفتاری‌شناختی متمرکز بر تروما یکی از روش‌های درمانی است که خانواده را در این فرایند شرکت می‌دهد.
این جلسه‌ها به والدین یا مراقبان در یادگیری شیوه‌ی حمایت و ترغیب بچه‌ها در منزل کمک می‌کنند. همچنین، چگونگی اجتناب از سرزنش، یادگیری نحوه‌ی گو‌ش‌دادن به حرف بچه‌ها و هوشیاری درباره‌ی بدترشدن علائم را به والدین آموزش می‌دهد.
چه چشم‌اندازی پیش‌روی افرادی است که دچار ترومای کودکی شده‌اند؟
تأثیرات بلندمدت ترومای کودکی ممکن است خطر بیماری‌های روانی مثل پی‌تی‌اس‌دی و افسردگی، بیماری‌های مزمن یا اختلال مصرف مواد را افزایش دهد. بااین‌حال، با درمان مناسب، چشم‌انداز افرادی که ترومای کودکی داشته‌اند مثبت است. بسته به نوع تروما و مدت آن، درمان مدتی طول می‌کشد، به‌خصوص اگر در بزرگ‌سالی به این مشکلات بپردازید.
نتیجه‌ی نهایی درمان ترومای کودکی
درمان ترومای کودکی به کم‌شدن اثر سوءاستفاده، نادیده‌انگاری، مشاهده‌ی خشونت، بلایای طبیعی و تصادفات جدی یا بیماری‌های تهدیدکنندهی زندگی کمک می‌کند. پرداختن به این موضوعات در دوران کودکی یا نوجوانی خطر بیشترشدن مشکلات سلامت روان مثل اضطراب و افسردگی یا بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهد. اما پیگیری درمان در بزرگ‌سالی نیز مزیت‌های خودش را دارد و به شناسایی تروما و مقابله با تأثیرات آن کمک می‌کند. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سایت Healthline را مطالعه بفرمایید.
