روانشناسی
بهترین روش های درمان تروما روحی و حاد
ترومادرمانی یکی از روش‌های روان‌درمانی است که به شما کمک می‌کند بتوانید با پاسخ هیجانی ناشی از ضربه‌ای روحی و روانی کنار بیایید. بیش از ۵۰ درصد افراد حداقل یک بار در زندگی خود تروما را تجربه می‌کنند. بسیاری از موقعیت‌ها را می‌توان در دسته‌‌ی تروماها قرار داد، مانند آسیب‌های بدنی جدی، خشونت جنسی، اتفاقاتی که زندگی فرد را تهدید می‌کنند و حتی سوءرفتارهای مزمن و نادیده‌گرفته‌شدن، در معرض زورگویی قرارگرفتن و بی‌خانمان شدن.
آنچه در این مقاله میخوانید
انواع ترومادرمانی
انواع گوناگونی از روش‌های روان‌درمانی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای درمان تروما استفاده کرد. ورکمن فهرستی از برخی از انواع روش‌های درمانی ارائه کرده است که روان‌درمانگر می‌تواند برای کمک به غلبه بر مشکلات ناشی از تروما و درمان اختلال اضطراب پس از سانحه یا پی‌تی‌اس‌دی (PTSD) از آن‌ها استفاده کند، مانند:
- درمان مواجهه‌ی طولانی‌مدت یا پی‌ای (PE): در این نوع روان‌درمانی، شما را با منبع ترستان مواجه می‌کنند و به‌قدری این کار را ادامه می‌دهند تا دیگر از آن نترسید.
- روش درمانی پردازش شناختی یا سی‌پی‌تی (CPT): در این روش، درمان ادراک شما برای چرایی بروز یک تروما و همچنین افکار و باورهایی که بعد از آن تروما ساخته‌اید به چالش کشیده می‌شود. این روش درمانی می‌تواند به‌صورت فردی یا گروهی اجرا شود.
- درمان رفتاری شناختی متمرکز بر تروما یا تی‌اف – سی‌بی‌تی (TF-CBT): این نوع درمان برای کودکان و نوجوانان مناسب است. این روش درمانی می‌تواند به اصلاح باورهای غلط و الگوهای رفتاری ناسالم کمک کند.
- حساسیت‌زدایی ازطریق حرکت چشم و پردازش مجدد یا ای‌ام‌دی‌آر (EMDR): این روش درمان شامل استفاده از تحریک ریتمیک چپ و راست (دوطرفه) برای کمک به رهاسازی احساساتی است که توسط تروما مسدود شده‌اند.
به گفته‌ی ورکمن، روش‌های درمان پی‌ای و سی‌پی‌تی اولین روش‌های درمانی مورداستفاده برای تروما هستند؛ چون شواهد تحقیقاتی زیادی وجود دارد که نشان می‌دهند این روش‌ها مؤثرند. به گفته‌ی ورکمن: «هر دو این روش‌های درمانی می‌توانند ظرف سه تا چهار ماه تکمیل شوند و این زمان در مقایسه با طول مدتی که برخی از افراد این رنج بی‌اندازه را به‌دلیل تروما تحمل کرده‌اند بسیار ناچیز است. ورکمن به این موضوع هم اشاره می‌کند که هر دو این روش‌های درمانی هم برای مراجعه‌های حضوری و هم برای درمان‌های آنلاین به‌خوبی قابل‌اجرا هستند. به گفته‌ی ورکمن، یکی از مزایای سی‌پی‌تی این است که می‌توان این روش را هم با شرح‌دادن ترومای اتفاق‌افتاده اجرا کرد و هم بدون ارائه‌ی این شرح قابل‌اجرا است و، به همین دلیل، حتی اگر ترومای خود را به یاد نداشته‌باشید یا نخواهید درباره‌اش صحبت کنید، این روش قابل‌استفاده است. به‌علاوه، به گفته‌ی ورکمن، درمان‌های تی‌اف – سی‌بی‌تی و ای‌ام‌دی‌آر نیز می‌توانند در کاهش نشانه‌های پی‌ای‌اس‌دی مفید باشند و، به همین دلیل، می‌توانند سبب بهبود عملکرد کلی و کیفیت زندگی فرد شوند.
تکنیک‌ها
تکنیک‌های مورداستفاده برای درمان تروما می‌توانند بسته به نوع درمان متفاوت باشند. ورکمن برخی از تکنیک‌هایی را که ممکن است روان‌درمانگر شما از آن‌ها استفاده کند فهرست‌وار ارائه کرده است:
- مواجهه‌ی خیالی: در این تکنیک مواجهه، تروما را تصور می‌کنید و با صدای بلند آن را برای روان‌درمانگر خود شرح می‌دهید. اگر از افکار و خاطرات مربوط به این ترومای خودتان اجتناب کرده باشید، این تکنیک به شما کمک می‌کند با این افکار و خاطرات روبه‌رو شوید.
- مواجهه در محیط واقعی: این تکنیک یکی از تکنیک‌های مواجهه‌درمانی است. این تکنیک در بیرون از محیط جلسه‌ی درمان و در موقعیت‌های واقعی زندگی اتفاق می‌افتد. هدف از این تکنیک این است که به شما کمک کند تا بتوانید به‌تدریج وارد آن موقعیت روزمره‌ای شوید که، به‌خاطر ترومای مربوط به آن، از آن اجتناب می‌کردید.
- نوشتن: گاهی روان‌درمانگر از شما می‌خواهد شرحی مکتوب از ترومای خود تهیه کنید.
- شرح تأثیرات: یکی از تکنیک‌های رایج در سی‌پی‌تی این است که شرح تأثیرات بنویسید و در آن شرح دهید که چرا فکر می‌کنید آن رویداد تروماساز اتفاق افتاده است و این اتفاق چه اثری در زندگی شما داشته است.
- استراتژی‌های بازسازی شناختی: درمان سی‌پی‌تی می‌تواند شامل استراتژی‌هایی برای بازسازی شناختی هم شود که به شما کمک می‌کند افکار غیرمفید خود را تغییر دهید و افکار مفیدتری داشته باشید.
ترومادرمانی چه کمکی به شما می‌کند؟
ترومادرمانی می‌تواند به شما کمک کند تا خود را با تروما سازگار کنید. این تروما می‌تواند ناشی از اتفاقی خاص باشد یا براثر شرایطی بلندمدت ایجاد شده باشد.
در ادامه، برخی از فرم‌های رایج تروما را که روان‌درمانی می‌تواند برای درمان آن‌ها مؤثر باشد معرفی کرده‌ایم. البته، نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که تروما می‌تواند شامل هر اتفاق یا تجربه‌ای باشد که به شما از لحاظ عاطفی یا روانی آسیب وارد کرده است.
- سوء‌رفتار
- رهاشدن
- حوادث
- در معرض قلدری قرارگرفتن
- جرم و جنایت
- مرگ یکی از عزیزان
- طلاق
- آزار یا خشونت خانگی
- بی‌خانمانی
- بیماری
- زندانی‌شدن
- جراحت
- ازدست‌دادن شغل
- شرایط تهدید‌کننده‌ی زندگی
- بلایای طبیعی
- تجربه‌ی نزدیک به مرگ
- بی‌توجهی
- نژادپرستی
- تجاوز جنسی
- تروریسم
- خشونت
- شاهد حادثه، مرگ، یا شرایط آسیب‌زا بودن
مزایای ترومادرمانی
ترومادرمانی می‌تواند برای مقابله با اتفاقات همراه با تروما، پردازش احساسات و عواطفتان به شما کمک کند. ترومادرمانی فرصتی در اختیار شما قرار می‌دهد تا در فضایی امن با ترس‌های خود روبه‌رو شوید و مهارت‌های مقابله را بیاموزید. این مهارت‌ها می‌توانند برای داشتن عملکردی بهتر در کارهای روزمره به شما کمک کنند.
کاهش ترس و اجتناب
به گفته‌ی ورکمن، تروما می‌تواند سبب القای ترس شود و کاری کند تا از روبه‌روشدن با افراد، مکان‌ها یا چیزهایی که شما را به یاد آن تروما می‌اندازند اجتناب کنید. این اجتناب می‌تواند عملکرد عادی شما را سخت کند. برای نمونه، شخصی تصادفی در آزادراه داشته است و حالا ممکن است از رانندگی در آزادراه اجتناب کند یا حتی به‌طورکلی از سوارشدن به خودرو بترسد.
به گفته‌ی ورکمن، روان‌درمانی می‌تواند برای مقابله با خاطره‌ی آن تروما و غلبه بر ترس برای شما مفید باشد.
بهبود مهارت‌های مقابله
به گفته‌ی ورکمن، «اختلال اضطراب پس از سانحه (پی‌تی‌اس‌دی) و مشکلات مربوط به تروما به‌دلیل باورهای مشکل‌زایی مانند «من نمی‌تونم با این موضوع کنار بیام» ادامه می‌یابند». ترومادرمانی می‌تواند به شما کمک کند اعتمادبه‌نفس لازم را پیدا کنید و مهارت‌های مقابله را در اختیارتان قرار دهد تا از آن‌ها برای حفظ عملکرد خود استفاده کنید.
اعتمادسازی
اتفاقات تروماساز می‌توانند احساس امنیت شما را مختل کند و اعتمادکردن به دیگران را برای شما دشوار کند. به گفته‌ی ورکمن، کسی که به این باور رسیده که «برای حفظ امنیت نباید به کسی اعتماد کرد» با روان‌درمانی یاد می‌گیرد این طرز فکر خود را تغییر دهد و فکر کند «با وجودی که تو گذشته آسیب دیدم، ولی بیشتر افراد آدم‌های خوب و قابل‌اعتمادی‌ان و ایرادی نداره که به آدم‌ها یه فرصت بدم».
به‌چالش‌کشیدن باورهای مشکل‌زا
روان‌درمانی برای به‌چالش‌کشیدن الگوهای فکری مشکل‌زایی که ممکن است دربارهی خودتان یا دنیای اطرافتان پیدا کرده باشید به شما کمک می‌کند. این فرایند به شما کمک می‌کند درک کنید که چرا این اتفاق تروماساز برای شما افتاده است. به گفته‌ی ورکمن، برای نمونه، کسی که به این باور رسیده که «حتماً من آدم بدی‌ام، چون اتفاق‌های بد برای آدم‌های خوب نمی‌افتن» می‌تواند به‌جای این باور یاد بگیرد طور دیگری فکر کند و به خود بگوید: «گاهی اوقات اتفاق‌های بد برای آدم‌های خوبی می‌افته که هیچ نقشی در ایجادش نداشتن. حتی اگه اتفاق بدی برای من افتاده باشه، من هنوز هم آدم خوبی‌ام.»
به گفته‌ی ورکمن، روان‌درمانی به شما کمک می‌کند باورهای مشکل‌زا را کنار بگذارید و دیدگاه جدیدی دربارهی آن تجربه‌ی تروماساز به دست آورید و همچنین کمک می‌کند از شدت هیجان‌های مربوط به تروما مانند احساس شرم و گناه بکاهید.
تایید کردن
به گفته‌ی ورکمن، افرادی که با تروما روبه‌رو شده‌اند و مدام با این ادعا مواجه می‌شوند که تجربیات، خصوصیات یا واکنش‌های هیجانی‌شان غیرمنطقی و غیرقابل‌پذیرش‌اند، ممکن است مشکلات مزمنی پیدا کنند و متحمل رنج بیشتری شوند. ورکمن می‌گوید که یکی از نمونه‌های این وضعیت این است که فرد بعد از افشای ترومای خود سرزنش می‌شود یا با سوءرفتارهای کلامی روبه‌رو می‌شود. روان‌درمانی می‌تواند به تأیید این تجربیات کمک کند و همان درک و پذیرشی را به شما بدهد که برای شروع فرایند درمان خود به آن نیاز دارید.
مؤثر بودن
براساس تحقیقی که در ۲۰۱۸ منتشر شد، شواهد زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند درمان‌های متمرکز بر تروما مانند پی‌ای، سی‌پی‌تی و سی‌بی‌تی، که به خاطرات، افکار و احساسات مربوط به رویدادهای تروماساز می‌پردازند، در درمان پی‌تی‌اس‌دی بسیار مؤثرند. در تحقیقی که در ۲۰۱۷ منتشر شد، مشخص شد که افراد بازگشته از جنگ، که در روان‌درمانی مدیریت تروما شرکت کرده بودند، شاهد کاهش نشانه‌های پی‌تی‌اس‌دی مانند عصبانیت، احساس گناه، افسردگی، مشکل خوابیدن و انزوای اجتماعی بودند. این مزایا حتی تا شش ماه بعد از تکمیل دوره‌ی درمان هنوز باقی مانده بود.
نکاتی که باید به آن‌ها توجه شود
به گفته‌ی ورکمن، روان‌درمانگرهای تروما می‌توانند، در زمان ارزیابی میزان آمادگی شما برای ترومادرمانی، عواملی را در نظر بگیرند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- میزان تعهد: ضروری است تعهد محکمی برای به‌پایان‌رساندن دوره‌ی روان‌درمانی خود از شروع تا پایان این دوره داشته باشید، چون متوقف‌کردن جلسات درمان در میانه‌ی راه درواقع باعث افزایش علائم پی‌تی‌اس‌دی در شما می‌شود و سبب می‌شود شخص بیشتر در باورهای مربوط به تروما و حالت اجتنابی فرورود.
- ریسک خودکشی: شخص نباید در دو ماه اخیر سابقه‌ی تلاش برای خودکشی یا آسیب‌زدن به خود را داشته باشد. برای افرادی با ریسک بالای خودکشی و آسیب به خود، درمان پی‌ای می‌تواند به‌صورت ترکیبی و هم‌زمان با رفتاردرمانی دیالکتیک یا دی‌بی‌تی (DBT) انجام شود. امنیت اولویت اول است. بنابراین، در ابتدا از درمان دی‌بی‌تی استفاده می‌شود تا تمایلات خودکشی و آسیب به خود را کنترل کند. پس‌ازآن، باید درمان تروما را آغاز کرد.
- مهارت‌های مقابله: برای اینکه فرد بتواند به‌شکلی ایمن و مؤثر دوره‌ی درمان مبتنی بر مواجهه را تکمیل کند، به مجموعه‌ای از مهارت‌های مقابله نیاز دارد. مهارت‌های مقابله برای مدیریت هیجانات لحظه‌ای لازم‌اند تا بدون سرکوب این هیجانات و دست‌زدن به کارهایی مانند استعمال مواد مخدر یا تمام روز در تخت‌ماندن بتوانید این هیجانات را مدیریت کنید.
چطور باید شروع کرد؟
اگر نوعی تروما را تجربه کرده‌اید و به دنبال درمان آن هستید، باید به دنبال روان‌درمانگر، روان‌شناس یا روان‌پزشک متخصص در این نوع درمان بگردید. اگر همین حالا هم برای نشانه‌های مشکل خود از کمک‌های روان‌درمانگر یا روان‌پزشک استفاده می‌کنید، شاید این فرد بتواند متخصصی را در این زمینه به شما معرفی کند. اگر از جنگ برگشته‌اید، سازمان‌های ملی و محلی‌ای وجود دارند که خدمات روان‌درمانی و منابع لازم برای تروما و پی‌تی‌اس‌دی را در اختیار شما قرار می‌دهند. وقتی به متخصص درمان تروما مراجعه کردید، ممکن است این فرد، علاوه بر پرسیدن جزئیات داروهای شما، سوابق پزشکی و نوع بیمه‌تان، سعی کند شما را ارزیابی کند تا ببیند آیا ترومادرمانی درحال‌حاضر برای شما مناسب است یا خیر و چه نوع درمانی برای شما مناسب‌تر خواهد بود. می‌توانید با درمانگر خود همکاری کنید تا اهداف جلسه‌ی درمان را مشخص کنید و بتوانید بر همان اساس برنامه‌ای درمانی طراحی کنید.
سخن پایانی
وقتی شاهد اتفاقی وحشتناک باشید، طبیعی است که هیجاناتی مانند شوک یا انکار را تجربه کنید. شاید حتی سردرد، حالت تهوع، به‌یادآوردن مداوم این صحنه یا هیجانات پیش‌بینی‌ناپذیر را تجربه کنید. البته، اگر نتوانید با نشانه‌هایی که تجربه می‌کنید مقابله کنید یا این موضوع در توانایی شما برای انجام کارهای روزمره‌تان اثر منفی بگذارد، ترومادرمانی می‌تواند برای شما مفید باشد. ترومادرمانی می‌تواند به شما برای هضم این تروما و مواجهه با ترس‌ها کمک کند و مجموعه‌ای از مهارت‌های مقابله‌ای را در اختیار شما قرار دهد تا بتوانید زندگی هدفمندی داشته باشید. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر سایت Verywellmind را بررسی بفرمایید.
