هم مردان و هم زنان دچار افسردگی می‌شوند، اما نمودهای افسردگی در مردان ممکن است بسیار متفاوت با علائم زنان باشد. در حقیقت نشانه‌های افسردگی در مردان گاهی چنان با نشانه‌های رایج افسردگی متفاوت‌اند که این بیماری حتی تشخیص داده نمی‌شود و این مردان در معرض خطری قرار می‌گیرند که حتی از وجودش اطلاعی ندارند. احتمال تشخیص افسردگی در زنان دو برابر مردان است، اما احتمال خودکشی ناشی از افسردگی در مردان چهار برابر زنان است. بنابراین باید افسردگی مردانه را جدی‌تر بگیریم و بیشتر به آن توجه کنیم. در ادامه، این مسئله مهم را بیشتر بررسی می‌کنیم.
افسردگی مردانه چیست؟
مردان و زنان مبتلا به افسردگی ممکن است نشانه‌های مشابهی داشته باشند، از جمله احساس بی‌کفایتی یا کمبود انرژی. بااین‌حال احتمال دارد مردان علائمی بسیار متفاوت با علائم زنان را بروز دهند، همچون رفتارهای پرخطر یا پرخاشگرانه.
علت آنکه چرا نمودهای افسردگی در مردان با زنان متفاوت است مشخص نیست. احتمال دارد دلایل بیولوژیکی و شرایط اجتماعی دخیل باشند. متأسفانه بسیاری از جوامع احساسات و رفتارهای ناشی از افسردگی را نشانه ضعف می‌دانند. بنابراین برخی از مردان ممکن است احساسات واقعی خود را مخفی کنند.
همچنین طبق مشاهدات برخی کارورزان حوزه‌ی سلامت، ممکن است مردان کمتر مایل به بررسی احساسات خود باشند. برخی از مردان نیز احساسات خود را به شیوه‌ای متفاوت بروز می‌دهند. البته بسیاری از مردان هم مایل‌اند احساسات خود را بررسی کنند و تجربیات حقیقی افراد با یکدیگر بسیار متفاوت‌اند.
افسردگی مردانه چقدر متداول است؟
از هر نُه مرد یکی در طول زندگی دچار اختلال افسردگی عمده (MDD) می‌شود. بااین‌حال شاید این آمار سنجش دقیقی از تعداد مردان مبتلا به افسردگی نباشد. محققان معتقدند موارد افسردگی تشخیص داده‌نشده در مردان بسیار زیاد است. همچنین مردان بسیار کمتر از زنان دنبال درمان بیماری‌های اعصاب و روان هستند. یکی دیگر از علل احتمالی خطا در این جامعه‌ی آماری جهت‌گیری‌های جامعه‌ی پزشکی است.
علل افسردگی در مردان چیست؟
عوامل مختلفی سبب بروز افسردگی می‌شوند و هر فرد شرایط خاص خودش را دارد. برخی از اتفاقات چالش‌برانگیز زندگی که ممکن است منجر به بروز افسردگی شوند، عبارت‌اند از:
مرگ یکی از اعضای خانواده؛
بیکارشدن؛
تجربه‌ی سوءاستفاده و بدرفتاری در گذشته یا حال؛
اضطراب در محیط کاری؛
طلاق.
مثلاً دکتر جولی اسمیت در کتاب «چرا تابه‌حال کسی این‌ها را به من نگفته بود؟»، درباره‌ی تأثیر بیکاری بر زندگی می‌گوید:
شاید مدتی بیکار هستید و بعدازظهرها چرت می‌زنید و درنتیجه شب‌ها به‌سختی خوابتان می‌برد. بیکاری میزان تعامل اجتماعی شما را تغییر می‌دهد. روزها از خانه بیرون نمی‌روید و برای دوش‌گرفتن یا حتی صبح از خواب بیدارشدن با خودتان کلنجار می‌روید. اشتهایتان تغییری نکرده، اما انرژی ندارید. بنابراین، بیشتر قهوه می‌خورید… و به‌این‌ترتیب تأثیر دومینویی تغییرات پی‌درپی در روال زندگی‌تان رخ می‌دهد.
شما در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارید، اگر:
یکی از اعضای درجه‌یک خانواده شما مبتلا به افسردگی است؛
دچار نوعی بیماری حادید؛
شخصیتی مستعد افسردگی دارید مثلاً بیش از حد نگران می‌شوید یا کمال‌گرایید؛
دچار سوءمصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی هستید.
تنهایی نیز ممکن است احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش دهد. همه‌گیری کووید-۱۹ در بسیاری از افرادی که مدت طولانی از دوستان و اعضای خانواده‌ی خود دور بودند، موجب قطع ارتباط آنها با دیگران و انزوای اجتماعی شد؛ چنین حالاتی ممکن است احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش دهند.
گاهی اوقات افراد به دلایل نامشخص دچار افسردگی می‌شوند، اما تنها به‌خاطر اینکه دلیل افسردگی مشخص نیست، نمی‌توان گفت که شخص دچار افسردگی نیست.
علائم افسردگی در مردان چیست؟
تغییر طرز تفکر، احساسات و رفتار از نشانه های افسردگی در مردان هستند. ممکن است افسردگی سبب بروز نشانه‌های فیزیکی نیز بشود.
مثلا ممکن است دچار چنین احساساتی شوید:
زودرنجی و خشم؛
پوچی؛
غم و ناامیدی؛
دودلی یا دستپاچگی؛
درماندگی و یاس؛
احساس گناه و شرمندگی.
شاید فکرهای منفی سراغتان بیایند، همچون:
من مهم یا ارزشمند نیستم (کمبود عزت نفس)؛
اگر من نباشم حال دیگران بهتر است؛
زندگی ارزش زیستن ندارد؛
زندگی برایم لذت‌بخش نیست.
ممکن است رفتار شما تغییراتی کنند، مثلاً:
با دوستان و خانواده‌تان دیدار نکنید؛
عملکردتان در محل کار یا تحصیل خود به خوبی قبل نباشد؛
خود را در کار یا فعالیت‌های ورزشی غرق کنید؛
فعالیت‌های معمولتان را انجام ندهید؛
به مواد مخدر و الکل روی بیاورید؛
دچار مشکل تمرکز شوید یا بی‌دقت عمل کنید.
همچنین احتمال دارد نشانه‌های فیزیکی در شما بروز کنند، مانند:
اختلال خواب یا احساس خستگی؛
تغییر اشتها که ممکن است با کاهش یا افزایش وزن همراه باشد؛
احساس کسالت یا بیماری؛
ازدست‌دادن میل جنسی؛
سردرد یا درد عضلانی.
تقریباً همه‌ی افراد مبتلا به افسردگی گاه‌وبیگاه دچار چنین علائمی می‌شوند. اگر این نشانه‌ها مدام در شما بروز می‌کنند یا از بین نمی‌روند، ممکن است دچار افسردگی باشید.
هرچند همه‌ی افراد مبتلا به افسردگی دچار چنین حالاتی نمی‌شوند، مردان و زنان در تحمل و بیان آنها تفاوت‌هایی دارند. مردان اغلب درباره نمودهای ظاهری افسردگی صحبت می‌کنند، نمودهایی چون احساس خستگی یا کاهش وزن، اما احساساتی چون بی‌انرژی‌بودن و غم را بیان نمی‌کنند.
برخی از افرادی که افسرده می‌شوند، فکر می‌کنند زندگی‌شان ارزش ادامه‌دادن ندارد یا اگر نباشند دیگران احساس بهتری پیدا می‌کنند. احتمال مردن بر اثر خودکشی در افراد مبتلا به افسردگی بیشتر است، متأسفانه در استرالیا روزانه هفت مرد به زندگی خود پایان می‌دهند.
عواملی که احتمال ابتلا به افسردگی مردان را افزایش می‌دهند
علل اصلی ابتلا به افسردگی در مردان دقیقاً مشخص نشده‌اند. عموم مردم بر این باورند که علتش نوعی بی‌توازنی مواد شیمیایی در مغز است، اما محققان می‌گویند: «افسردگی زاده‌ی وجود داشتن یا نداشتن مواد شیمیایی بخصوص در مغز نیست و عوامل زیادی در ابتلا به افسردگی نقش دارند از جمله آسیب‌پذیری ژنتیکی و وقایع استرس‌زای زندگی.»
۱. محیط کاری و افسردگی در مردان
از دیرباز ارزش و احترام مردان در جامعه با شغل و پیشه‌ی آنها سنجیده شده است. هرچند سختکوشی و درآمد داشتن همچنان وجهه‌ی خوبی دارد، تلاش بیش از حد برای ارتقای شغلی ممکن است بسیار خسته‌کننده باشد.
طبق تحقیقات، استخدام شدن می‌تواند وضعیت سلامتی را با ایجاد فعالیت منظم، ساختار زمانی، ارتباطات اجتماعی، احساس تلاش جمعی و هویت اجتماعی بهبود بخشد. به‌رغم همه‌ی این‌ها، محیط کاری می‌تواند منبع اضطراب نیز باشد و اثرات منفی بر سلامت روان کارمند بگذارد. جالب است که با این تحقیقات مشخص شد شیوع افسردگی در میان کارمندانی که در گروه‌های کاری مردانه مشغول‌اند بیشتر است.
به‌گفته محققان، محیط‌های مردسالار با ایجاد کارهای انفرادی، وظایف متناقض، شرایط کاری نامناسب و وظایف کسل‌کننده مردان را در معرض ابتلا به افسردگی و بیماری‌های اعصاب و روان قرار می‌دهند و میزان افسردگی با شرایط کاری، ارزش شغل، امنیت شغلی، جایگاه شغلی، مطالبه‌ی احساسی و قرارگرفتن در معرض خشونت ارتباط دارد.
۲. آسیب روانی
بروز افسردگی پس از پشت‌سرگذاشتن هر نوع آسیبی اتفاق نادری نیست. به‌نقل از دایره‌ی روادید کهنه‌سربازان ایالات متحده، «حدوداً ۶۰درصد از مردان و ۵۰درصد از زنان در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار آسیب روانی می‌شوند.» در مردان آسیب روانی عموماً در پی آسیب جسمی، حضور در جنگ یا مشاهده‌ی مرگ یا فاجعه رخ می‌دهد. با توجه به اینکه مردان بیش از زنان در معرض آسیب‌های جسمی قرار دارند، توجه به این نکته حائز اهمیت است.
۳. اضطراب مزمن
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، مشغله تأثیری اساسی بر سلامت روان مردان دارد. تصمیمات شغلی و فشار تأمین خانواده اضطراب زیادی را به همراه دارند. اگرچه امروزه زنان کاملا وارد بازار کار شده‌اند و دیگر برای تأمین مالی متکی به شرکای عاطفی مذکر خود نیستند، مردان زیادی همچنان احساس می‌کنند نیاز به حمایت دارند.
در کتاب «نخست هیولا را زیبا می‌کنیم» نوشته شده است که از نظر پزشکی، تعداد فزاینده‌ای از بیماری‌ها زیرمجموعه‌ی واژهی اضطراب قرار می‌گیرند و در آخرین نسخه از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (دیاسام)، سیوهفت اختلال مختلف زیرمجموعه‌ی اضطراب فهرست شده‌اند از جمله:
هراس اجتماعی؛
اختلال وحشتزدگی؛
اختلال اضطراب فراگیر (نگرانی فراگیر و مزمن درمورد انواع مسائل روزمره)؛
اضطراب جدایی؛
اختلال وسواسی‌جبری؛
اختلال استرس پس از سانحه.
مشکل وقتی رخ می‌دهد که افسار اضطراب از دست ما خارج می‌شود. طبق برآوردِ میزان استرس در ایالات متحده که سال ۲۰۲۲ انجام شد، «۷۶درصد از مردان حداقل یک روز در هفته احساس اضطراب و استرس دارند.» احتمال ابتلا به افسردگی با مزمن‌شدن اضطراب بیشتر می‌شود. اضطراب زمانی مزمن می‌شود که فرد هفته‌ها یا ماه‌ها هر روز احساس اضطراب داشته باشد.
۴. ننگ افسردگی در مردان
برخی از مردان گمان می‌کنند ابتلا به افسردگی مایه‌ی سرافکندگی است و بابت رفتارها و احساساتی که «غیرمردانه» و «نشانه‌ی ضعف» خوانده می‌شوند قضاوت خواهند شد. همچنین نگران‌اند که اعتراف به افسرده‌بودن شغل یا جایگاه آنها را به خطر می‌اندازد. چنین افرادی ممکن است تمایل کمتری به صحبت‌کردن درباره نشانه‌های افسردگی‌شان داشته باشند و بکوشند آنها را پنهان کنند.
در بخشی از کتاب «زندگی خود را دوباره بیافرینید»، می‌خوانیم:
احساسی که بیش‌ترین ارتباط را با تله‌ی کمبود دارد، «شرم» است. زمانی که نقایص شما برملا می‌شوند، چیزی که احساس می‌کنید، شرم است. تقریباً هر کاری می‌کنید تا از این احساس شرم دوری کنید. درنتیجه برای اینکه کمبودتان را پنهان نگه دارید، از هیچ‌چیز فروگذار نمی‌کنید.
در پی این رفتار، ممکن است افسردگی در قالب نشانه‌های جسمانی چون سردرد و مشکلات گوارشی بروز کند. زمانی که افسردگی خود را در قالب مشکلات جسمانی نشان می‌دهد، تشخیص افسردگی سخت‌تر می‌شود چراکه بسیاری از بیماری‌ها علائم مشابهی دارند. هنگام بروز نشانه‌های این‌چنینی، مردان بیشتر به پزشک رجوع می‌کنند نه روان‌شناس و ممکن است پزشک عمومی تشخیص ندهد علائم ناشی از افسردگی‌اند.
تشخیص افسردگی مردان
برای تشخیص رسمی افسردگی فرد باید پنج نشانه از نُه نشانه‌ی ذکرشده در نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM-5) را مستمر داشته باشد. یکی از این نشانه‌ها احساس غم یا بی‌تفاوتی است. البته از آنجا که نمودهای افسردگی مردان با زنان فرق دارند، اگر شک کرده‌اید که دچار افسردگی هستید، بهتر است به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. متخصص سلامت روان به انواع بروز افسردگی در مردان آگاه‌تر است.
اولین قدم برای تشخیص افسردگی خط‌زدن بیماری‌ها و داروهایی است که عامل بروز نشانه‌هایی مشابه نشانه‌های افسردگی‌اند. این کار با انجام تعدادی آزمایش ممکن است. متخصص از شما خواهد پرسید چه مدت است که علائم بروز کرده‌اند و پرسش‌هایی درباره‌ی مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و رفتارهای پرخطر مطرح می‌کند. اگر دنبال تشخیص افسردگی هستید، ضروری است که با پزشک خود کاملاً صادق باشید. پزشک متخصص درباره‌ی خانواده‌تان نیز از شما خواهد پرسید تا بفهمد در خانواده‌تان سابقه‌ی افسردگی دارید یا خیر.
از آنجا که برخی مردان میلی به صحبت درباره احساسات خود یا پذیرش ابتلا به افسردگی ندارند، نزدیکانی که نشانه‌ای از افسردگی را در آنان می‌بینند، می‌بایست آنها را به ملاقات با پزشک متخصص ترغیب کنند.
درمان افسردگی در مردان
درمان‌های متنوعی برای افسردگی وجود دارند. معمولا درمان از طریق دارودرمانی، روان‌درمانی (گفت‌وگو با مشاور) یا ترکیبی از این دو انجام می‌شود. داروهای ضدافسردگی متنوعی برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند. معمولاً اولین دارویی که تجویز می‌شود، یکی از داروهای ضدافسردگی مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) است.
رفتاردرمانی شناختی یکی از اقدامات مفید برای شکستن زنجیره‌ی تفکرات منفی است که می‌توانند با افسردگی همراه باشند. فعالیت فیزیکی نیز یکی از اقدامات کمتر استفاده‌شده اما بسیار مفید برای درمان افسردگی است. بهبود سلامت جسمی می‌تواند نقش مهمی در بهبود سلامت روان ایفا کند. حتی مصرف برخی غذاها برای مبارزه با افسردگی مفید است.
اگر مبتلا به افسردگی هستید، می‌توانید با کمک پزشک متخصص راه‌هایی سالم برای تحمل صحیح افسردگی پیدا کنید. این راه‌ها شامل هدف‌گذاری واقع‌بینانه برای زندگی، دریافت حمایت از خانواده و دوستان، آموختن روش‌های مقابله با استرس، انجام کارهای لذت‌بخش (مانند فعالیت‌های ورزشی یا سرگرمی)، سبک زندگی سالم و فعالیت فیزیکی است.
چگونه از افسردگی مردانه پیشگیری کنیم؟
برخی مردان به این نتیجه رسیده‌اند که با انجام فعالیت‌های مثبت بخصوصی می‌توان از بروز افسردگی پیشگیری کرد. در پژوهشی، از صدها مرد درباره‌ی ترفندهایشان برای پیشگیری از افسردگی پرسیدند. بعضی از پرتکرارترین استراتژی‌های پیشگیرانه‌ی شرکت‌کنندگان عبارت بودند از:
تغذیه‌ی سالم؛
مشغله؛
فعالیت بدنی؛
شوخ‌طبعی یا انحراف افکار؛
کمک به دیگران؛
پاداش به خود با چیزی لذت‌بخش؛
دستیابی به هدفی کوچک یا بزرگ؛
یادآوری این حقیقت که همه اشتباه می‌کنند؛
پرت‌کردن حواس از افکار و احساسات منفی.
کتاب‌هایی که برای بهبود افسردگی مردان مفیدند
مطالعه یکی از روش‌های مفید و اثربخش برای بهبود سلامت روان است که کیفیت کلی زندگی را نیز بهبود می‌بخشد. بر اساس تحقیقات، کتاب‌های سلامت روان منبعی ارزشمند برای مقابله با افسردگی‌اند، به‌ویژه وقتی با راهنمایی متخصص این حوزه به کار گرفته شوند.
اگر شک کرده‌اید که دچار افسردگی هستید، حتماً به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که افسردگی درمان‌نشده نه فقط بر شما، بلکه بر زندگی عزیزان، دوستان، همکاران و اطرافیان شما نیز اثر می‌گذارد. درخواست کمک شجاعت می‌خواهد و نشانه‌ی قوی‌بودن شماست نه ضعفتان. با این کار می‌توانید زندگی سالم‌تر و شادتری داشته باشید.
